Abstract:
یکی از سنتهای عصر جاهلی که مورد تأیید و استفادهی اسلام قرار گرفت بیعت
است.
شباهتها و تفاوتهایی میان بیعت در عصر جاهلی و صدر اسلام وجود دارد.
شباهت، بیشتر در شکل اجرا و برخی شرایط و خصوصیات و متولیان امر بیعت
است؛ اما تفاوت مهم بیعت در عصر جاهلی با صدر اسلام، تفاوت کارکردی آن است
که ریشه در نظام سیاسی و نوع حاکمیت موجود در آن دو عصر دارد.
در این نوشتار سعی کردهایم ضمن بیان معنای بیعت و اشارهی مختصری به نظام
سیاسی و برخی سنتهای عصر جاهلی و صدر اسلام، تفاوت کارکردی آن را در این
دو عصر بیان کنیم.
Machine summary:
"آنها دعوت پیامبر صلیاللهعلیهوآله را که آشتی و صلح و صفا را نوید میداد پذیرفتند و به یثرب بازگشتند و مردم را از دعوت محمد صلیاللهعلیهوآله آگاه نمودند که مردم نیز از این دعوت استقبال کردند؛ زیرا قبلا از ظهور پیامبری در حجاز آگاه شده بودند30 و میخواستند با پذیرش دین او و دعوت او به یثرب، شرفی را نصیب خود نمایند؛ ضمن اینکه ریاست او بر یثرب به چند جهت باعث استحکام صلح و صفای بیشتر میشد: نخست آنکه او از طرف خداو پیامبر صلیاللهعلیهوآله الهی بود؛ دوم اینکه وابستگی قبیلهای در یثرب نداشت و سوم اینکه از مردم شهر نبود و در جنگهای اوس و خزرج شرکت نداشت.
نکتهی دومی که در این بیعتها میبینیم این است که غالبا جنبهی تأکیدی دارند و به منظور تأکید عملی ایمان به آن حضرت و تعهد به لوازم آن بودهاند، ولی در برخی موارد کارکرد انشایی آن را نیز مشاهده میکنیم؛ مثلا در بیعت عقبهی اول و دوم اگر صرفا با دید تاریخی (بدون مسائل اعتقادی) به آن نظر کنیم، مفهوم انشایی بیعت را ملاحظه میکنیم؛ چرا که خوشحالی اولیهی اهل یثرب از شنیدن خبر دعوت پیامبر صلیاللهعلیهوآله قبل از آنکه به خاطر دست کشیدن از بتپرستی و روی آوردن به خداپرستی باشد، بیشتر به خاطر پیدا کردن یک شخص کاملا بیطرف و بدون قبیله در یثرب بود که میتوانست فراتر از وابستگی های قبیلهای، ریاست یثرب را به عهده گیرد و بیعت آنان با رسول خدا و دعوت از آن حضرت برای هجرت به یثرب، در درجهی اول بدین منظور بود."