Abstract:
جنبش مقاومت تبریز، برای اعاده مشروطیت شکل گرفت. مجاهدان به رهبری ستارخان و باقرخان به دفاع از مشروطیت برآمدند. مخالفان مشروطه در تبریز، با آگاهی از به توپ بستن مجلس، به دنبال محو آثار و نشانه های مشروطیت و سلطه بر شهر بودند. پایگاه اجتماعی مجاهدان، فرودستان شهر بود. از همان آغاز، روستاییان هم در معرض قتل و غارت مخالفان مشروطه قرار داشتند. دهقانان با ستارخان ارتباط برقرار کردند و دسته های مجاهدان روستایی شکل گرفت. دهقانان در کنار مقاومت و مبارزه به تدارک آذوقه شهر هم می پرداختند. تلاش های دهقانان در همیاری و کمک به مجاهدان شهری، زمینه ساز دشمنی و خصومت گسترده سرکردگان ضد مشروطه نسبت به آنان شد. در تمام دوره جنبش مقاومت تبریز، روستاهای آذربایجان، مصائب و سختی های فراوانی را متحمل شدند، از این رو جنبش مقاومت تبریز در عصر استبداد صغیر را نباید تنها به عنوان یک پدیده شهری مطالعه کرد. نوشتار حاضر بر آن است تا نقش و جایگاه دهقانان را در تداوم مقاومت بر ضد استبداد صغیر مورد مطالعه قرار دهد.
Tabriz Resistance Movement took revolt، uprising place in order to revive the Constitutionalism in Iran. The mujāhids (‘militants’) led by Sattār Khān and Bāqer Khān embarked on defending Constitutionalism. Being informed of the shelling of Majles (‘the assembly’) in Tehran، the opponents of Constitutionalism in Tabriz sought to wipe out the signs of Constitutionalism there and to gain domination over the city. The militants’ social basis was the city’s oppressed poor people. From the beginning the villagers were subject to the atrocities of the opponents of Constitutionalism. Landlords established links with Sattār Khān، and thus groups of rural militants were formed. The landlords provided the city’s subsistence، besides resistance and struggle. The landlords’ efforts in assisting urban militants provided the pretext for the extensive enmity and hostility of the heads of anti-constitutional forces against them. During the whole period of Tabriz Resistance Movement، Azerbaijan’s villages suffered a lot of afflictions and hardships. Thus، Tabriz Resistance Movement during the Minor Dictatorship Era should not be studied merely as an urban phenomenon. The present paper intends to study the landlords’ position and role in the continuation of the resistance against the Minor Dictatorship.
Machine summary:
"(ویجویه،ص 28؛ثقۀ الاسلام تبریزی،ص 88)رحیم خان و دشمنان مشروطیت آگاه بودند که جنبش مقاومت شهر برای تداوم کار،نیاز شدید به همکاری دهات و قراء دارد.
(ویجویه،ص 113) در این ایام نیروهای بزرگی به اشارت دربار از سوی مرتضی قلیخان اقبال السلطنه ماکویی برای سرکوب جنبش مقاومت فراهم شده بود.
(کسروی،ج 2،صص 847-846) در ماههای محرم و صفر 1327،هجوم به روستاهای آذربایجان تشدید شد؛ روستاهایی که گرایش به مشروطه داشتند بیش از دیگر روستاها در معرض هجوم و غارت بودند«بویژه در دیههایی که گرایش به مشروطه پدید آمده بود که به همان دستاویز خاندانها را برمیانداختند،رحیم خان در روزهایی که به الوار رسیده و به آنجا دست یافت،در مایان حاجی کریم نامی را به گناه گرایش به مشروطه دستگیر کرده او ره به دهان توپ گزارده سپس خنه او را نیز پاک تاراج کرد».
(ناظم الاسلام کرمانی،ج 5،ص 321) رفتار و رویه صمدخان و رحیمخان در پیوند با دربار محمد علی شاه در بستن راههای آذوقه به شهر،راهی به روسها نشان داد تا به بهانۀ جلوگیری از هجوم قحطیزدگان به اتباع بیگانه،نیروهای نظامی،به تبریز وارد کنند و اینچنین جنبش مقاومت به پایان خود نزدیک شد.
پینوشتها: (1)-و نیز برای برنامۀ جمعیت مجاهدین مشهد که در آن به تقسیم اراضی خالصه بین دهقانان اشارت دارد بنگرید به:اسناد تاریخی جنش کارگری،سوسیال-دموکراسی و کمونیستی ایران(1358)،ج 1،به کوشش خسرو شاکری،تهران،انتشارات علم،صص 46-45 و دربارۀ پژوهشهایی دربارۀ نقش اجتماعیون عامیون و فعالیتهای آنان در دوره مشروطیت بنگرید به:شاکری،خسرو(1384)،پیشینههای اقتصادی-اجتماعی- جنبش مشروطیت و انکشاف سوسیال دموکراسی،تهران،اختران،صص 219-169 و یزدانی،سهراب(زمستان 1385)،«درباره اجتماعیون عامیون ایران»،فصلنامۀ تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی محلات،سال یکم،شمارۀ سوم، صص 161-151."