Abstract:
نوشتن کلمات مقدس و مورد احترام در یک متن، در سفیدی صدر یا حاشیه سمت راست اسناد، سنتی کهن در سندنویسی دوره اسلامی ایران است. زمان پیدایش، سیر تحول، نوع کلمات و نام این سنت، موضوع اصلی مقاله حاضر است. ریشه های غیر ایرانی و تاثیر فرهنگ ایرانی ـ اسلامی بر آن و سبکهای مختلف این سنت از دیگر نکاتی است که در این مقاله بدان پرداخته می شود.
Writing sacred words of a text in the header or along the right margins of documents is of a long tradition in documentation of the Iranian Islamic period. The present article deals with the time of origin، developmental process، type of words and the name of this tradition. Included among other issues covered in this study are the non-Iranian origins and the Iranian-Islamic influence over the tradition as well as its various styles.
Machine summary:
"(تصویر 3)به استناد کتاب سندشناسی ژاپنی میتوان دریافت که بر اساس قانون تو (Tong) چند روش برای ممتازنویسی در فرمانها و مکتوبات وجود داشته است؛اساس این کار با نام کوشیکی ریو (Kushiki-ryo) شناخته میشود و خود دارای سه شیوه است: -هیشوتسو (Heishutsu) :رها کردن سطر و قرار دادن نام محترم در آغاز سطر بعد؛برای کلمههایی که با امپراتور و خانوادۀ او مرتبط است یا کلمههای مقدس.
وی چند روش رایج در این اسناد را چنین توضیح داده است: -ناتمام رها کردن سطر و قرار دادن نام محترم در ابتدای سطر بعد؛ -قرار دادن نام محترم پیش از آغاز سطر و طولانیتر کردن عرض سطر؛ -قرار دادن نام محترم در حاشیۀ راست سند با فاصله از سر سطر؛ -استفاده از فضاهای سفید میانی برای ارجاع به کلمۀ بیرون از سطر؛ -نوشتن نام محترم به رنگ طلایی(خارج از سطر)؛ -بالاتر بودن از آغاز سطر(بین دو سطر و در حاشیه قرار میگیرد)؛ -سفید گذاردن به اندازۀ یک کلمه نه به منظور ارجاع دادن و تنها برای عطف توجه9.
از جمله تأثیرهای فرهنگ ایرانی بر این سنت وارداتی،استفاده از رنگ برای کلمات ممتازنویسی شده است که ظاهرا در فرهنگ منشأ وجود نداشته اما در سنت کتابت قرآن کریم میتوان نمونههای آن را پیش از دورۀ مغول نشان داد.
در باب ویژگی این سنت در دورۀ صفوی این نکته را هم میتوان افزود که اگر در سندی یک نام مقدس دوبار تکرار شده باشد،یک بار در صدر نوشته میشود، مانند سند شمارۀ 41 که در متن دوبار پس از«ان شاء»به اندازۀ یک کلمه سفید گذاشته شده،اما در صدر سند،«الله تعالی»تنها یک بار نوشته شده است."