Abstract:
ویژگیهای جغرافیای سیاسی ایران در حد فاصل منطقه آسیای مرکزی، خزر، خلیجفارس و باختر آسیا، همواره زمینههای بالقوهای را برای پیشبرد اهداف اقتصادی منطقهای در سیاست خارجی ایران ایجاد کردهاند. اما با توجه به الزامهای ناشی از تحقق اهداف سند چشمانداز 20 ساله و نقش همکاریهای منطقهای به عنوان یک بازدارنده مؤثر برای تضمین امنیت سیاسی و اقتصادی کشور در مقابل تهدیدهای خارجی، این موضوع اهمیت بیشتری پیدا کرده است. از سوی دیگر، اسناد کلان راهبردی و برنامههای توسعهای کشور تعامل سازنده و هوشمندانه با اقتصاد جهانی را به رسمیت شناخته و مورد تأکید قرار دادهاند. بدیهی است که ایران برای دستیابی به بازارهای صادراتی جهان و افزایش سهم از این بازارها به نسبت جمعیت و توان اقتصادی خود، باید ایجاد فضای مناسب برای جذب سرمایهگذاری خارجی و پیگیری عضویت در سازمان تجارت جهانی را محور اصلی این تعامل قرار دهد. در کنار توسعه روابط اقتصادی دوجانبه، یکی از مهمترین گزینههای پیشروی ایران برای بسط تجارت و تعامل سازنده با اقتصاد جهانی، عضویت در ترتیبهای تجاری منطقهای و روی آوردن به چندجانبهگرایی است.
The geopolitical situation of Iran in the center of a region embracing Central Asia، Caspian Sea، Persian Gulf and West Asia، has always provided the potential for promoting regional economic objectives in Iran’s foreign policy. The issue، however، due to the necessities arising from the 20-year national vision and the role that regional cooperation can play to guarantee the country’s economic and political security against foreign threats has received more attention in recent years. On the other hand، major strategic documents
and development plans of the country have recognized the need for constructive interactions with the world economy. Obviously، at the heart of such interaction، Iran should pursue its membership to WTO and provide a favorable environment for attracting FDI in order to access export markets and raise its share in world economy. However، since the process of membership to WTO could be prolonged and problematic for Iran، it is not advisable to link the country’s foreign trade relations to the finalization of
this process. Therefore، one of the most important alternatives for Iran to
better interact with the world economy is multilateralism and trade liberalization
within the framework of regional arrangements.
Machine summary:
بدیهی است که ایران برای دستیابی به بازارهای صادراتی جهان و افزایش سهم از این بازارها به نسبت جمعیت و توان اقتصادی خود، باید ایجاد فضای مناسب برای جذب سرمایهگذاری خارجی و پیگیری عضویت در سازمان تجارت جهانی را محور اصلی این تعامل قرار دهد.
World Trade Organization (WTO) با توجه به آنچه گفته شد، سؤال اصلی مقاله این است که در فرآیند پیوستن به سازمان تجارت جهانی و چگونگی تعامل ایران با اقتصاد جهانی، همکاریهای منطقهای (به ویژه موافقتنامههای تجارت منطقهای) چه نقشی را ایفا میکنند و سهم سازمان اکو در این فرآیند چیست؟ در پاسخ به این سؤال، فرضیه اصلی تحقیق را بر این مبنا قرار میدهیم که با توجه به تجربه دیگر کشورهای در حال توسعه و شرایط و ویژگیهای اقتصاد ایران، موافقتنامههای تجارت منطقهای، به ویژه موافقتنامه تجاری اکو نقش مهمی را در زمینه آمادهسازی اقتصاد ایران برای پیوستن کمهزینهتر به سازمان تجارت جهانی و برقراری تعامل سازنده با اقتصاد جهانی ایفا میکنند.
نقش همکاریهای تجاری دوجانبه و منطقهای در دیپلماسی اقتصادی ایران در شرایطی که مجموعه راهبردها و سیاستهای کلان اقتصادی کشور به سمت آزادسازی اقتصادی گرایش دارد و عضویت کامل ایران در سازمان تجارت جهانی نیز در آینده نزدیک محقق نخواهد شد و حتی در صورت تحقق آن، هنوز بسیاری از صنایع کشور نیازمند حمایت دولت برای کسب آمادگی لازم برای ورود به بازارهای جهانی هستند، تنها با در پیش گرفتن یک سیاست تجاری منطقهگرا میتوان در عین آزادسازی تدریجی اقتصادی و قرار دادن صنایع کشور در معرض رقابت محدود خارجی، آنها را حمایت کرد (کمالی اردکانی، 1384، ص 36).