Abstract:
پدیدۀ چشم زخم، آزار یا نقصانی که از تأثیر افکار بعضی ازمردم به واسطۀ دیدن یا تعریف کردن آنها از چیزی به کسی یا چیزی میرسد، از جمله مسائل متافیزیکی است که از قدیمالایام وجود داشته، بسیاری از ارباب ملل و نحل به آن پایبند و معتقدند. این مسئله نه تنها در اسلام و مبانی دینی و تمدن اسلامی باوری خرافی تلقی نمیشده است، بلکه قرآن و روایات نیز آن را تأیید میکنند. در این جستار ضمن طرح این مسئله، مبانی دینی آن را بررسی و دلایل و مستندات آن را از کتاب و سنت عرضه کردهایم، همچنین دیدگاههای مخالف نقد و بررسی شدهاند.
Machine summary:
"صاحب تفسیر روح الجنان در پاسخ به ابوهاشم و بلخی که قدرت تأثیر چشم را انکار کردهاند، مینویسد: «به نظر میآید ایراد کنندگان، مذهب مادیین داشته باشند و تأثیر اسباب روحی را باور نمیکردند، در صورتی که هر فرد خردمندی میداند که چون صحت چیزی معلوم نشود باید دربارۀ آن سکوت کرد نه انکار، تأثیر روح انسان در خارج از بدن خود محال نیست، بلکه بسیار دیده شده است گروهی به نظر، دیگری را خواب میکنند یا پارهای از اشیا را از زمین حرکت میدهند، به هر حال تأثیر اسباب دیگر غیر مادی محال نیست» (ابوالفتوح رازی 1398: ج 11، 244 پاورقی).
روی عبادة بن صامت قال: «دخلت علی رسول الله علیه و سلم فی أول النهار فرأیته شدید الوجع ثم عدت إلیه آخر النهار فرأیته معافی فقال: «إن جبرئیل (علیه السلام) أتانی فرقانی فقال: «بسم الله أرقیک من کل شیء یؤذیک و من کل عین و حاسد الله یشفیک» قال فأفقت»، «عبادة بن صامت میگوید: اول روز بر پیامبر (ص) وارد شدم، دیدم درد شدیدی دارد و آخر روز دوباره خدمت ایشان برگشتم دیدم خوب شده است که حضرت فرمود: جبرئیل نزد من آمد و مرا در حفظ (خداوند) قرار داد و گفت: «به نام خداوند تو را از چیزی که اذیتت کند در امان میدارم و از (شر) هر چشمی و هر حسودی خداوند تو را شفا دهد» که به این وسیله افاقه یافتم» (فخر رازی 1420: ج 18، 482؛ ابن کثیر 1417: ج 4، 429 ؛ عروسی حویزی 1422: ج 3، 270؛ زحیلی 1418: ج 13، 26؛ بلاغی 1386: ج 7، 78)."