Abstract:
بر اساس منابع تاریخی، آذربایجان از اوایل دوره ساسانی به سبب همجواری با مسیحیان ارمنی در (شمال) و رومی در (غرب)، به صورت پایگاه عمده نظامی، و به سبب وجود آتشکده آذرگشنسپ در تخت سلیمان ( شیز باستانی ) به صورت جایگاه دینی مهمی برای ساسانیان به شمار می آمد. تخت سلیمان در شمال شرقی تکاب و در جنوب دریاچه اورمیه با بقایای معماری دو دوره (هخامنشیان و ساسانیان) از محوطه های باستانی مهم و مورد علاقه باستان شناسان جهان است. در واقع تخت سلیمان وسیع ترین تاسیسات دینی ، سیاسی و اداری اواخر دوره ساسانی است که تا کنون شناسایی و بخشی از آن از زیر خاک بیرون آورده شده است. بقایای مجموعه تاریخی آتشکده آذرگشنسپ در درون حصاری بیضی شکل و با دروازه های بزرگ مربوط به دوره ساسانی و آثاری از دوران اسلامی باقی مانده است. در کاوش های باستان شناسان آلمانی و سوئدی در تخت سلیمان، شمار فراوانی مهر و اثر مهر(نقشی که توسط مهرها بر روی گل ایجاد شده است) از اواخر دوره ساسانیان کشف شده است که به روشن شدن اوضاع اداری آن دوره، به ویژه نام کارکنان و بلندپایگان این ناحیه و حتی نوع مقــام و سمت آن ها کمـــک بسیاری می کنند و سبب فزونی دانش ما از مجموعه نام های خاص از آن دوران گشته اند. هم چنین، از طریق تصاویر ایدئوگرام های موجود بر اثر مهرها به باورها و اعتقادات مردم در آن دوران می توان پی برد. کشف مهری که نام آذرگشنسپ بر روی آن آمده، سبب اثبات این نام ( آذرگشنسپ) برای تخت سلیمان امروزی شده است. روشن شدن نام برخی ضرابخانه ها را که به صورت اختصار بر روی سکه های آن دوران آمده، نیز مدیون این کشف بزرگ هستیم.
Machine summary:
"در کاوشهای باستانشناسان آلمانی و سوئدی در تخت سلیمان،شمار فراوانی مهر و اثر مهر(نقشی که توسط مهرها بر روی گل ایجاد شده است)از اواخر دورۀ ساسانیان کشف شده است که به روشن شدن اوضاع اداری آن دوره،به ویژه نام کارکنان و بلندپایگان این ناحیه و حتی نوع مقام و سمت آنها کمک بسیاری میکنند و سبب فزونی دانش ما از مجموعۀ نامهای خاص از آن دوران گشتهاند.
در مورد اینکه مهرها به عنوان شناسنامهای فردی که در آن منصب شخص،شغل و نماد مربوط به کار یا خاندان به کار میرفتند،شکی نیست،اما میتوان به نکاتی دیگر نیز توجه نمود: *پیدا شدن سه مجموعۀ بزرگ از مهرها در سه منطقۀ بسیار مهم آق تپه در جنوب ترکمنستان و در تخت سلیمان(درون بنای آتشکده)در آذربایجان غربی و در قصر ابو نصر در شیراز ما را متمایل به این نظر میکند که از آنجا که این مناطق بر سر شاهراهها و مسیرهای تجاری قرار داشتند،شاید مهرها و اثر مهرها برگۀ عبور و ترانزیت کالا بوده باشند.
هم چنین چون در آن زمان افراد بیشتر با نام ایالت،شهرستان و خاندانشان شناخته میشدند، در مییابیم که در اواخر دورۀ ساسانی تعداد بسیاری از افرادی که سازمانهای اداری و مناصب بسیار مهم را در دست داشتند،پارتی بودند و آنها بیشتر سپهسالار و عناوین نظامی را داشتند،برای مثال میتوان به مهرهای ذکر شده اشاره نمود:داربرز مهر اسب بد پارتی ī debpsa ī rhim-zrub-dād )walhap( ،سپاهبد سمت شرق )63,1002,nelesyG مهر شماره b1( ، دادبرز مهر اسب بد پارتی walhap ī debpsa)ī rhim-zrub-dād( در پناه برزین مهر )rhimn?ezub( )94,dibI مهر شماره A( و نیز بر مهری از سپاهبد شمال نام ''nltm،، (مهران)پس از نام شخص دیده میشود."