Abstract:
تحلیل رفتار متقابل نظریهای برای شناخت رفتار، احساس و ذهنیت افراد در بستر روابط شخصیتهاست که در آن تصویری از ساختار روانی انسانها ارائه میگردد و از الگوی سه گانة حالات نفسانی؛ یعنی والد، بالغ و کودک در تجزیه و تحلیل رفتارهای آدمی استفاده میشود. در این مقاله با روش تحلیل محتوا و رویکرد میانرشتهای مؤلفههایی، چون ابعاد سه گانة ساختار شخصیت، زنجیرة روابط بین شخصیتها و سازکارهای دفاعی که شخص برای دوری از تنشهای روحی و رفتاری به کار میگیرد، با تعمیم به جامعه داستانی، در داستان شیر و گاو از داستانهای کلیله و دمنه، توصیف و تحلیل میشود. در این بررسی معلوم میشود که افراد این داستان در موقعیتهای مختلف چگونه عمل میکنند و به چه روشی خود را در قالب رفتارهایشان آشکار مینمایند و رفتارهای آنان ریشه در چه تنشهای روحی و روانی دارد. هدف از این پژوهش گونهشناسی رفتارهای شخصیتهای داستان شیر و گاو و تحلیل آنها بر اساس الگوی اریک برن برای دستیابی به خصوصیات روحی و روانی شخصیتهاست. نتایج بررسی مؤلفههای تحلیل رفتار متقابل در داستان شیر و گاو نشان میدهد که روابط میان شخصیتهای آن از پیوستگی برخوردار است و از میان جنبههای سهگانة ساختار شخصیت، رفتارهای کلیله، دمنه و شیر بترتیب در قالب شخصیتهای بالغ، والد و کودک قابل ارزیابی است. روابط متقابل میان این شخصیتها در آغاز از نوع مکمل و سازنده است؛ اما در ادامة داستان به تعامل از نوع متقاطع میانجامد و موجب بروز اختلال در رفتار میشود.
Transactional analysis is a theory for recognizing people's behavior، feeling، and subjectivity in the context of characters' relations in which an image of humans' psychological structure is offered and the triple pattern of carnal states، that is، parent، adult، and child is used for human behaviors analysis. In this article، components such as triple dimensions of the structure of character، chain of relations among characters، defensive mechanism which an individual uses for being away from behavioral and psychological tensions are analyzed through generalization to fictional community in Shir-va-Gav (lion and cow) story، one of Kelile-va-Demne stories. This article elucidates how characters of this story behave in different situations، how they reveal their personality in the form of their behaviors and which mental and psychic tensions can be considered as the source of their behaviors. The purpose of this study is to propose a behavioral typology of characters of Shir-va-Gav story and analyze them based on Eric Bern's pattern in order to figure out characters' mental and psychological characteristics. The results of the analysis of the components of transactional analysis in Shir-va-Gav story show that the characters' relations have continuity، and among triple aspects of the character's structure، Kelile’s، Demne’s، and Shir's behaviors are assessable in the form of adult، parent، and child، respectively. Transactions among characters are of complementary kind in the beginning but throughout the story they turn into interaction of crossed kind and cause disorder in behavior.
Machine summary:
تحلیل رفتار متقابل شخصیتها در داستان شیر و گاو از کلیله و دمنه دکتر احمد رضی 1 ، سمیه حاجتی(( چکیده تحلیل رفتار متقابل نظریهای برای شناخت رفتار، احساس و ذهنیت افراد در بستر روابط شخصیتهاست که در آن تصویری از ساختار روانی انسانها ارائه میگردد و از الگوی سه گانة حالات نفسانی؛ یعنی والد، بالغ و کودک در تجزیه و تحلیل رفتارهای آدمی استفاده میشود.
در این مقاله با روش تحلیل محتوا و رویکرد میانرشتهای مؤلفههایی، چون ابعاد سه گانة ساختار شخصیت، زنجیرة روابط بین شخصیتها و سازکارهای دفاعی که شخص برای دوری از تنشهای روحی و رفتاری به کار میگیرد، با تعمیم به جامعه داستانی، در داستان شیر و گاو از داستانهای کلیله و دمنه، توصیف و تحلیل میشود.
بررسی پیشینة پژوهش در این حوزه نشان میدهد که تحلیل رفتار متقابل در آثار ادبی کهن فارسی، خیلی مورد توجه پژوهشگران ادبی نبوده است و فقط دربارۀ مکانیزم دفاعی فرافکنی که از موضوعات فرعی این بحث است، کتابی با عنوان فرافکنی و ادبیات از احمد کتابی وجود دارد در بخش اول این کتاب به صورت کلی بدون پرداختن به جنبههای مختلف فرافکنی، شواهدی از کاربرد آن در متون نظم و نثر ارائه شده است (رک.
بررسی انواع تعارض در بین ساختهای شخصیت نشان میدهد که تنشهای دمنه به عنوان بعد شخصیتی والد که فعالتر و تأثیرگذارتر از ابعاد دیگر است تا پایان داستان به طور کامل حل نمیشود؛ بلکه جریان تمرکز انرژی روانی بر یک ابژه که در ابتدا شیر بود تغییر میکند، این تغییر روش دمنه حائز اهمیت است؛ زیرا رفتارهای بعدی او را رقم میزند.