Abstract:
مقاله ذیل به تحلیل و تقریر دو رهیافت ایدهآلیستی و رئالیستی در اثبات نیاز انسان به دین و ضرورت(1) بعثت پیامبران آسمانی میپردازد که عبارتند از: 1. رهیافت کلامی (اصل حکمت و لطف)؛ 2. رهیافت عقلایی (کرانمندی عقل)؛ 3. رهیافت عرفانی (تکامل و تحصیل غایت آفرینش) 4. رهیافت روانشناسانه (دفع اضطرابهای روحی)؛ 5. رهیافت جامعه شناسانه (فلاسفه)؛ 6. شرط پاسکال (دفع خطر محتمل).
بعد از تحلیل رهیافتها، به رابطه خاتمیت و نیاز به دین و شبهات منکران نبوت (براهمه و دئیستها) اشاره شده است.
Machine summary:
"شناسایی صفات خداوند: دلیل پیشین شناسایی وجود خداوند از راه بعثت را اثبات میکرد که بیشتر انسانها بدان نیازمند بودهاند و هستند؛ اما ممکن است ادعا شود که دلیل پیشین در حق انسانهای فرهیخته و فیلسوفان جاری نیست؛ چرا که آنان خود بدون نبوت به شناسایی و اعتقاد به خداوند توانا هستند و این اشکال، قلمرو اعتبار ضرورت نبوت را محدود میکند؛ اما در تحلیل آن باید به این نکته اشاره کرد که صفات خداوند و چگونگی رابطه و رفتار خداوند و بندگان از طریق عقل و فلسفه، قابل شناخت نیست و برای شناسایی آن باید به خود مبدأ و فرستادگانش متوسل شد.
استاد در این تقریر، بر مقدمه اول یعنی تشخیص مصالح جامعه از کانال خاص مانند عقل و علم یا وحی اصرار ندارد؛ اما درباره مقدمه دوم یعنی رعایت مصالح جامعه و تقدیم آن بر مصالح فردی، تأکید دارد که خود انسان به دلیل غریزه سوداگرانه خود نمیتواند پیشگام و عامل باشد و در این فرض، نوعی زندگی جمعی از نوع حکومت اقویا و تنازع در بقا بر اجماع بشری سایه خواهد افکند؛ بدین سبب برای رهایی از آن، انسان به هادی و راهنمایی بیرونی و آسمانی نیاز دارد و آن، همان اصل نبوت و پیامبران است."