Abstract:
فرآیند تکوین علم دینی به این نحو قابل تصور است که پشتوانههای متافیزیکی برگرفته از اندیشههای دینی در مراحل مختلف فعالیت علمی به کار گرفته شود؛ به سخن دیگر، هرگاه مضامین متافیزیکی بتوانند در مراحلی چون گزینش مسئله، انتخاب مفاهیم و الگوهایی برای فهم مسئله، طرح پژوهش، انجام مشاهده، پیشبینی و تفسیر، تاثیرآفرینی خود را آشکار کنند، فرآیندی شکل گرفته است که محصول آن، دانشهایی متناسب با اندیشههای دینی خواهد بود. بنابراین، اندیشه توحیدی پژوهشگر و نوع نگاه او به هستی در پژوهش او و نتایج حاصل از تحقیق او تاثیر میگذارد. قطعا یک پژوهشگر موحّد جهان را یکقطبی دیده و برای موجودات ماهیت «از اویی» و «به سوی اویی» قائل است. در چنین تفکری با توجه به تعریفی که از انسان و نیازهای مادّی و دنیایی او میشود، جهتگیری علم در راستای رسیدن انسان به کمال قرب الاهی قرار میگیرد. در متون دینی و سیره ائمه نیز تشویق به پژوهش علمی و ارائه شیوههای مناسب تحقیق و استفاده از نتایج این پژوهشها جهت تقویت بینش توحیدی (افزایش ایمان) و تصحیح شیوه زندگی و نحوه برخورد با طبیعت و موجودات (عمل صالح)، مشاهده میشود. علم کیمیای جابربن حیان نمونهای عینی از علم دینی است که در تاریخ تمدن اسلامی شکل گرفت؛ علمی که از جهت روش، هدف، فرضیهپردازی و تفسیر تحت تاثیر اندیشه دینی قرار داشت.
Machine summary:
"امروزه در فلسفه علم این ادعای پوزیتیویستی – که آغاز علم، مشاهده، و ادراک حسی است، و بر نظریهها و فرضیهها تقدم دارد و مشاهدات و ادراکات حسی بیطرفانه، تکیهگاهی مطمئن جهت بنا کردن دانش تجربی عینی و یقینی است و تنها روش راه یافتن گزارههای مشاهدتی به قوانین عام، استقراء است و عینیت به معنای مشاهده و شناخت پدیدارهاست به دور از تخیلات، سلایق و پیشداوریهای متافیزیکی – کاملا نفی شده است؛ زیرا اولا، ادراک حسی و تجربه خالی از صبغه تئوریک و عاری از هر گونه پیشداوری میسر نیست؛ آموزشها و تجارب قبلی مشاهدهگر، باعث میشود که فرد ناظر، نکات خاصی را ببیند و از نکات دیگری غفلت کند و دیگرانی که از تعلیم رشته علمی محروماند، توصیف آن را نمیتوانند انجام دهند؛ مانند توصیف دقیق وضعیت یک لام میکروسکوپ که میکروب دیفتری روی آن کشت شده است.
آنچه ما در قرآن تحت عنوان مطالعه در طبیعت میبینیم مبین این مسئله است که این اطلاعات علمی با تکیه بر مشاهده حسی و روش تجربی به دست میآید ولی یک تفاوت بسیار مهم با اطلاعات علم سکولار دارد و آن این است که گزارههای علمی- دینی جهتی توحیدی دارند و در متن آنها یکقطبی بودن جهان و ماهیت «از اویی» و «به سوی اویی» موجودات را کاملا میتوان مشاهده کرد."