Abstract:
وجود یک نظام حقوقی مشخص که حقوق مالکیت و حقوق قراردادها را به خوبی تعریف نماید می¬تواند نقش مهمی در کاهش هزینه¬های انعقاد قرارداد داشته باشد. شمال شبه جزیره عربستان در روزگار پیش از ظهور اسلام فاقد قانون مالکیت و قانون قراردادها و در نتیجه یک نظام حقوقی مشخص بود و همین امر هزینه¬های انعقاد قرارداد را در وضعیت نامساعدی قرار می¬داد. هجرت پیامبر(ص) به مدینه زمینه¬های مناسبی را برای معرفی آموزه¬های حقوقی اسلام ایجاد کرد. البته این سوال مطرح است که با توجه به منع کتابت حدیث و مکتوب نشدن تعالیم حقوقی اسلام در سده اول هجری، آیا مجموعه تعالیم حقوقی اسلام می¬توانست نقش یک نظام حقوقی را در کاهش هزینه¬های انعقاد قرارداد ایفا نماید. چنانکه در پاسخ نشان خواهیم داد مکتوب بودن آیات الاحکام و نیز حضور کبار و صغار صحابه که خود مستقیما و یا با یک واسطه از تعالیم حقوقی اسلام آگاهی یافته بودند و نیز نقش آنان در اداره دادگاه¬ها می¬توانست تا حدود زیادی خلا مذکور را پر نماید. به علاوه تعالیم مذکور گستره وسیعی از مسائل حقوقی به ویژه مسائل مرتبط با حقوق مالکیت و حقوق قراردادها را در بر می¬گرفت. بدین ترتیب با توجه به مجموعه شواهد و مدارک تاریخی و فقهی می¬توانیم این فرضیه را که «اسلام نظام حقوقی مشخصی را طراحی و معرفی نکرده بود» رد نماییم.
The existence of a specific legal system، which precisely defines property rights and contract rights، can play an important role in reducing the Contracting Costs. Before the advent of Islam، Northern Arabian Peninsula lacked the Property and Contract Laws and، consequently، a specific legal system. Thus، the contracting costs in that era were high. The migration of the Prophet Mohammad (PBUH) to the Medina created a suitable environment for the introduction of the Islamic legal doctrine. However، the question is: whether the Islamic legal teachings could play the role of a specific legal system in reducing contracting costs despite the prohibition of writing hadith and consequently the verbal status of the Islamic legal teachings in the first century AH. However، we should not forget that in this century the legal verses of the Holy Quran were written and many of the senior and junior Companions (Sahabah ) were alive and have determining role in managing Islamic courts، the facts that prevented a legal gap in the first century AH. Islamic legal teachings contain a wide range of legal issues، especially issues related to property rights and Contract rights. So by relying on the vast historical and jurisprudential evidence we can reject the hypothesis that “Islam did not design and introduce a specific legal system”.
Machine summary:
ظهور نظام حقوقی اسلام و تأثیر آن برهزینههای انعقاد قرارداد در شبه جزیرهعربستان(مقدمهای برتحلیل اقتصادی تاریخ فقه) محمد جواد شریفزاده* دکتر الیاس نادران** تاریخ دریافت:89/06/22 تاریخ پذیرش:89/08/11 چکیده {IBوجود یک نظام حقوقی مشخص که حقوق مالکیت و حقوق قراردادها را به خوبیتعریف نماید میتواند نقش مهمی در کاهش هزینههای انعقاد قرارداد داشته باشد.
به همین دلیل نیز ما میکوشیم تنها با نگاهی کوتاه بهفهرست کتابهای فقهی به عنوان مهمترین گنجینه حقوقی مسلمانان دایره شمول تعالیمحقوقی اسلام را بررسی کنیم و به این سوال پاسخ دهیم که آیا تعالیم مذکور چنانگسترده بود که بتواند مهمترین حوزههای مربوط به یک نظام حقوقی مانند حقوقمالکیت،حقوق قراردادها،آیین دادرسی و میزان مجازاتها را در بربگیرد.
آنگاه در بخش 14 به اختصار گستره آموزههای حقوقی اسلام را با مراجعه به کتابهایفقهی دانشمندان مسلمان معرفی میکنیم و میکوشیم نشان دهیم که اسلام بسیاری ازعناوین اساسی حقوق مالکیت و حقوق قراردادها را پوشش داده و احکام و دستوراتیرا متناسب با این عناوین به مسلمانان عرضه کرده بود.
چنانکه در ادامه اشاره خواهیم کرد این دسته از آیات در تمام سالهایی که باعثحدیث و بالطبع نگارشکتب فقهی ممنوع بود تنها منبع مکتوب حقوق اسلامی بهشمار میرفت و قضات و نیز عامه مسلمانان میتوانستند برای آگاهی از دیدگاههایحقوقی اسلام به آنمراجعه کنند.
جمعبندی در این مقاله دیدیم که شمال شبه جزیره عربی در روزگار پیش از ظهور اسلام فاقد یکنظام حقوقی مشخص و مدون بود و همین امر هزینههای انعقاد قرارداد را در میانعرب افزایش میداد.
با این حال منع کتابت حدیث که تا زمان خلافت عمر بن عبد العزیز ادامه داشت مانعآن بود که بخش مهمی از آموزههای حقوقی اسلام مکتوب شود.