Abstract:
جایگاه برجسته شیخ صدوق در منابع حدیثی شیعه بر همگان آشکار است و روایاتی که وی از میان اصول و سایر کتب از طریق مشایخش گرد آورده، طی قرون متمادی به عنوان یکی از منابع اصلی و مورد اعتماد شیعه امامیه در موضوعات مختلف به شمار میآمده است. از طرفی موضوع غیبت حضرت ولی عصر(عج) از زمان غیبت صغری تاکنون، یکی از موضوعات جنجالی در میان امامیه و سایر فرق شیعه بوده و همواره از سوی دیگران در این زمینه شبهاتی القاء میشده است.شیخ صدوق با توجه به اهمیت این موضوع در عصر خود و مشکلاتی که به تبع شبهات وارده در میان امامیه به وجود آمده، طی یک کتاب جداگانه به این موضوع پرداخته است. در این مقاله سعی شده است ابتدا به بررسی ویژگی دوران شیخ صدوق، شخصیت و جایگاه وی در میان دانشمندان و منابع امامیه پرداخته شود و سپس انگیزه مؤلف از تألیف این کتاب و مشخصات کلی آن ذکر شود. در ادامه به جریان «غیبتنویسی» از سوی عالمان امامیه و اهمیت این کتاب در این جریان اشاره شده و نسخههای موجود از کتاب و میزان اعتبار آنها مورد بررسی واقع شده است. در این پژوهه روش خاص مؤلف در نگارش این کتاب نیز بررسی شده و منابع وی و میزان ارجاعاتی که در کتب امامیه به این کتاب صورت گرفته، مورد تحقیق واقع شده است. تبیین این مطلب که در میان علمای امامیه به چه میزان این کتاب دارای اعتبار بوده و از آن بهرهبرداری شده است، بیانگر اهمیت و جایگاه واقعی کتاب «کمال الدین و تمام النعمه» است.
Machine summary:
"موضوعات کتب سه گانه در زمینه غیبت غیبت نعمانی کمال الدین و تمام النعمه غیبت طوسی عهد الهی، وجوب حجت خلافت (وجوب خلیفهاللهی، وجوب خلیفه در هر عصر) * امامت، وصیت، تعداد ائمه و نامهایشان، ائمه نزد مخالفان و اهل کتاب، معرفت امام، صفات امام امامت (عصمت، وجوب شناخت) وجوب ریاست، اثبات امامت علل غیبت، غیبت از دید ائمه، مدح زمان غیبت، دو غیبت، صبر در زمان غیبت غیبت (اثبات و حکمت، مشاکله با انبیاء) غیبت (حکمت، امکان و رد شبهات پیرامون آن) نقد فرقه اسماعیلیه نقد فرق و پاسخگویی به شبهات آنان (کیسانیه، ناووسیه، واقفیه، زیدیه، خطابیه) نقد فرق (واقفیه، محمدیه، فطحیه، فرقههایی که قائلند امام زمان(عج) زاده نشده است) در قائم سنتی از پیامبران است غیبت پیامبران (ادریس، نوح، صالح، یوسف، موسی، عیسی) * * اخباری درباره غیبت پیامبر (سلمان، ساعده ایادی، تبع، عبدالمطلب و ابوطالب، سیف بن ذی یزن، بحیرای راهب، راهب بزرگ شام، ابوالمویهب راهب، سطیح کاهن، یوسف یهودی، ابن حواش، زید بن عمر) * * علل نیاز به امام * * اتصال وصیت از آدم تا روز قیامت * قائم در قرآن نصوص بر قائم (خدای تعالی، پیامبر، امیرالمومنین، فاطمه زهراء، امام مجتبی، امام حسین، امام سجاد، امام باقر، امام صادق، امام کاظم، امام رضا، امام جواد، امام هادی، امام عسکری علیهم السلام) * * منکران امام زمان(عج) * * عدم اجتماع امامت در دو برادر پس از حسنین علیهم السلام * * مادر امام زمان * * میلاد امام زمان ولادت * افرادی که امام (عج) را دیدهاند افرادی که امام (عج) را دیدهاند * علت غیبت علت عدم ظهور * توقیعات وارده از امام زمان(عج) * * توقیعات * * عمر طولانی طول عمر سفیانی دجال * * حکایت معمرین ( معمر مغربی، عبید جرهمی، ربیع فزاری، کاهن، شداد، بلوهر و بوذاسف) نمونههایی از معمرین ثواب انتظار فرج * نهی از تسمیه نهی از تسمیه * علامات ظهور، کل رایه قبل ظهور فصاحبها طاغوت، شدت قبل از ظهور، جیش الغضب، نشانههای ظهور علامات ظهور * نوادر * اعتصام به حبل الله * سفرای ممدوح و غیر ممدوح مصون ماندن اسرار آل محمد(ص) * * صفات قائم، سیره قائم، افعال او، فضل او، ما یعرف به، فی صفه قمیصه، * * کذب الوقاتون * * اسلام جدید آوردن قائم * * مدت ملک قائم * * به نظر میرسد با توجه به موضوعاتی که نعمانی در کتابش قید کرده، این کتاب در زمانی نوشته شده که بیشتر مردم به امام زمان (عج) اعتقاد داشتهاند، لکن میخواستند اطلاعات بیشتری درباره امام، زمان ظهور و وظیفه خود در قبال امام بدانند و لذا نعمانی برای جبران این نقیصه، این کتاب را نوشته است."