Abstract:
هدف پژوهش حاضر، ارائه روششناسی طراحی، ساخت و پیادهسازی هستیشناسیها به عنوان نوعی از ابزارهای معنایی با بررسی رویکردها، شیوه ها، ابزارها و زبانهای بازنمون هستیشناسیهاست. حاصل این بررسیها در یک مطالعة موردی و با رویکرد تحلیل حوزه در طراحی و ساخت اولین هستیشناسی تخصصی در حوزه کتابداری Asfaont)) و با هدف گسترش ابزاری معناشناسی در بازنمون دانش و بازیابی مفاهیم، به کار گرفته شد. هستیشناسی طراحی شده، حاصل تبدیل مفاهیم حوزة نمایهسازی اصطلاحنامه اصفا به هستیشناسی است که بر مبنای روشی تلفیقی گسترش یافته از روشهای ارائه شده «آچولد و گرونینگر» و نیز «نوی و مک گینس» و به روش نیمه خودکار در چهار مرحله شامل گردآوری مفاهیم، کشف و تعیین روابط میان مفاهیم، ایجاد کاربرگه برای هر مفهوم و پیادهسازی هستیشناسی در محیط Protege انجام پذیرفت. به منظور ارائه روششناسی ساخت هستیشناسی در عمل، این مقاله به تشریح مراحل و فرایندهای ساخت این هستیشناسی و نیز قابلیتها و امکانات آن پرداخته است.
Machine summary:
"هستیشناسی طراحی شده، حاصل تبدیل مفاهیم حوزة نمایهسازی اصطلاحنامه اصفا به هستیشناسی است که بر مبنای روشی تلفیقی گسترش یافته از روشهای ارائه شده «آچولد و گرونینگر» و نیز «نوی و مک گینس» و به روش نیمه خودکار در چهار مرحله شامل گردآوری مفاهیم، کشف و تعیین روابط میان مفاهیم، ایجاد کاربرگه برای هر مفهوم و پیادهسازی هستیشناسی در محیط Protege انجام پذیرفت.
اگر چه اصطلاحنامهها از دیرباز به عنوان نمونه شناخته شده این نوع ابزارهای معنایی برای بیان مفاهیم و روابط میان آنها استفاده شدهاند؛ محدودیتهای اصطلاحنامهها در ترسیم روابط معنایی و نیز ظهور فناوریهای نوین اطلاعاتی که امکان ارائه دقیق مفاهیم را فراهم کردهاند، سبب استفاده از ساختار هستیشناسیها و در نتیجه مهندسی مجدد اصطلاحنامه به هستیشناسی، شده است.
«نوی و مکگینس»[19] (2001) نیز مراحل هفتگانه برای طراحی هستیشناسیها را به این شرح پیشنهاد نمودند: تعیین دامنه و حوزه هستیشناسی؛ در نظر گرفتن امکان استفادة دوباره از هستیشناسیهای موجود، تهیة فهرستی از واژههای مهم در هستیشناسی، تعریف کلاسها و سلسله مراتب کلاسها، تعریف روابط میان کلاسها، تعریف چهریزههای مربوط به روابط موجود در هستیشناسی و ایجاد نمونهها.
در این طرح، مفاهیم و روابط میان آنها در حوزة «نمایهسازی» در رشته کتابداری و اطلاعرسانی، برای طراحی یک هستیشناسی به منظور رفع کاستیهای موجود در اصطلاحنامه اصفا مورد استفاده قرار گرفته است و میتواند به عنوان یک ابزار معناشناسی نوین، توسط کتابداران و اطلاعرسانان، نمایهسازان و مراجعهکنندگان به کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی، مورد استفاده قرار گیرد."