Abstract:
چگونگی رشد اخلاقی، ارزشی و دینی در نوجوانان و جوانان از موضوعات مهم روانشناسی رشد است که روانشناسان بزرگ درباره آن به تحقیق و نظریهپردازی پرداختهاند. این تحقیق تلاشی دیگر در این راستا است که میکوشد تا چگونگی رشد و پرورش اخلاقی و دینی نوجوانان و جوانان را هم بر پایه دانش روانشناسی رشد و هم با تکیه بر یافتههای دانش روانشناسی تربیتی، تبیین نماید. سعی بر این است که با نگرشی نو چگونگی رشد اخلاقی و ارزشی نوجوانان و جوانان را بررسی و نظریه تازهای را درباب مراحل شکلگیری و رشد دینی ارائه دهد.
کیفیت تعامل اجتماعی با دیگران و پیامهای اخلاقی که دراین ارتباطها به نوجوانان و جوانان داده میشود بسیار قویتر از آموزشهای مستقیم اخلاقی است که معلم یااستاد در کلاس درس ارائه میکند.
برای آنکه معلمان و والدین سهم مثبتی در رشد اخلاقی و دینی نوجوانان و جوانان داشته باشند باید روابط محترمانهای را با آنان ایجاد کنند. نوجوانان و جوانان نیاز به راهنمایی دارند و این راهنمایی باید در جریان یک ارتباط متقابل محترمانه به آنان ارائه شود، چرا که رشد اخلاقی و دینی نه فقط ناشی از تواناییهای فکری بلکه همچنین حاصل چگونگی روابط با والدین و مربیان و معلمان و همسالان و نوع ارزشهای اجتماعی ـ فرهنگی و عواطفی است که در این ارتباطها با نوجوانان و جوانان مبادله میشود. ترکیب پویای ویژگیهای انگیزشی، شناختی، عاطفی، اجتماعی و فرهنگی باعث میشود وی پذیرای رفتار اخلاقی باشد، یعنی هم به ارزشهای اخلاقی اولویت بدهد و هم به خداوند و جاودانگی خیر و فضیلت و ارزش انسانی خود و دیگران ایمان داشته باشد.
لازم به یادآوری است، به دلیل حجم زیاد مقاله، بخش نخست آن در شماره 29 فصلنامه آمده است و اینک در این شماره قسمت دوم آن از نظر خوانندگان عزیز خواهد گذشت.
Machine summary:
"نگرش فرضیهای به مراحل رشد دینی مرحله رشد دینی محتوای رشد دینی 1ـ ایمان شهودی و تقویتی (تا 7 سالگی) درجه امنیت پایهای روانی / چگونگی تقویت در کارهای خوب و بد و یادگیریهای اولیه / تفکر شهودی ابتدایی و پیش عملیاتی / درهم آمیختگی خیال و واقعیت / شکلگیری وجدان اولیه 2ـ ایمان افسانهای و جزمی (8 تا 11 سالگی) رشد تفکر عینی و تفکر کلی اجمالی / تمیز فاصله واقعیت و خیال / تصور جزیی درباره واقعیتها / افسانهسازی با کمک عینیات / جزمینگری درباره اندیشههای دینی / باور به پاداش و مکافات عینی 3ـ ایمان ترکیبی و الگویی (12 تا 16 سالگی) تفکر انتزاعی درباره مفاهیم مذهبی / نظام دادن به عقاید دینی / اثبات شخصیت خویش با کمک باورهای مذهبی / پیروی از سرمشقهای دینی / درهمآمیختگی ایمان دینی با عواطف نوجوانی 4ـ ایمان فردی شده و استدلالی (17 تا 25 سالگی) استدلال عقلی به عنوان پشتوانه ایمان دینی / مقایسه طرز فکرهای دینی و انتخاب راه مخصوص به خود / شیفتگی به ارزشهای دینی و فرهنگی / الگوبرداری از سرمشقهای دینی / کمالطلبی و جستجوی معنای زندگی / فراگیری معانی و رفتارهای دینی از دوستان 5ـ ایمان ترکیبی و پویا (نیمه دوم جوانی تا میانسالی) فراتر رفتن از منطق و استدلال در فهم دین / تفکر مابعدصوری و ترکیب کردن استدلال با شهود و تجربه دینی شخصی / یافتن وحدت در درون تناقضها / آزاد کردن خود از تعصبات و قید و بندهای عامیانه / باور و اتکاء واقعی به خداوند و روح جاودان هستی 6ـ ایمان هماهنگی با جهان طبیعی و انسانی (میانسالی و پس از آن) یافتن جایگاه خود در جهان / یگانه شدن با قوانین هستی / حرمت گذاشتن به تمام انسانها و اتحاد معنوی با دیگران / هماهنگ کردن زندگی با حیات دینی و معنوی / استدلال دیالکتیکی و رشد قدرت اخلاق / هماهنگ کردن دریافتهای علمی و فرهنگی و فلسفی و عرفانی 7ـ ایمان یگانه شدن با حق و وحدت وجود (دوره پختگی و کمال رشد) نظام اعتقادی اشراقی متعالی / مشاهده حقیقت و خیر و جمال در تمام وجود / تجربه کردن حقیقت هستی در همه چیز / روشنی بخشیدن به حیات معنوی در عالم انسانی / پیوستن به جاودانگی وجود مسائل مربوط به آموزش اخلاقی و ارزشی و دینی را نیز میتوان با تکیه بر تمام عواملی که در جدول 3 اشاره شد و با توجه به مراحل رشد و دینی(جدول 4) و در مرز مجاور رشد هر فرد در سطح و قابلیتی که در هر دوره از آموزش قراردارد، طراحی و اجرا نمود."