Abstract:
همواره مهمترین دغدغه فرهنگستان در دوره های مختلف، ساختن واژه های فارسی در دو حوزه عمومی و تخصصی بوده است. فرهنگستان زبان و ادب فارسی (فرهنگستان سوم) واژه سازی را با حوزه عمومی آغاز کرد که ماحصل آن در «فرهنگ واژه های مصوب فرهنگستان: دفتر اول» آمده است. واژه سازی، چون متعلق به ساختواژه است، قاعدتا باید طبق اصول این حوزه انجام شود. در مقاله حاضر، ابتدا اصول ساختواژی واژه سازی به منزله یک چارچوب تحلیل ارائه می گردد و سپس بر اساس آن، نمونه ای از واژه های عمومی نوساخته فرهنگستان بررسی می شود تا میزان انطباق آنها با اصول واژه سازی مشخص گردد. بر این اساس، می توان دلایل یا زمینه های پذیرش این واژه های نوساخته و عدم پذیرش برخی دیگر را دریافت. از آنجا که واژه سازی در حوزه عمومی اولین تجربه فرهنگستان سوم است، تحلیل دلایل یا زمینه های پذیرش یا عدم پذیرش در حکم نوعی محک این تجربه است و، به علاوه، نکات راهگشایی را نیز برای اقدامات و تجربه های آتی عرضه می کند.
Machine summary:
"در مقالة حاضر، سعی بر آن است با تکیه بر اصول حاکم بر واژه سازی که از کتابهای ساختواژه استخراج شده است ، یک چـارچوب تحلیـل ارائـه گـردد و سـپس بـر اساس این چارچوب نمونه ای از نوساخته های عمومی فرهنگستان بررسی شود تا میـزان انطبـاق آنهـا بـا اصول ساختواژی واژه سازی مشخص گردد.
برای مثال در زبان انگلیسی ، اشتقاق اسم از صـفت بـا اسـتفاده از پسوند th-length( =th -+long ) الگویی غیرزایاست ؛ در حالی که فراینـد اسـم سـازی بـه کمـک پسوند ness-ness=kindness( - +kind ) بسیار زایاست تا حدی که انگلیسی زبانـان متوجـه نمـی شوند که برخی از واژه های ساخته شده طبق این الگو، جدید هستند (آرونوف و فویدمن ، ٢٠٠٥: ٢١٣).
در پایان بخش حاضر، باید اشاره کرد که در کار فرهنگستان سوم مزیت و حسن دیگـری نیـز یافـت می شود و آن ، مواردی است که فرهنگستان واژه های عمومی از پیش ساخته و جاافتاده را پذیرفته اسـت و با قرار دادن واژه های بیگانه در برابر این پیش ساخته ها، دست بـه تثبیـت آنهـا زده اسـت .
٣. از آنجا که واژه سازی فرهنگستان در حوزة عمومی در حکم برنامه ریزی زبان از نوع نوسازی اسـت و تحقق اهداف برنامه ریزی زبان نیازمند اقناع و ترغیب ، اجبار و الزام و گذشت زمان است ، انطباق نوساخته های عمومی با اصول ساختواژی واژه سازی تضمین می کند که حداقل نیرو و هزینه صرف اقناع و اجبار شود و، در ضمن ، زمان لازم برای جا افتادن واژه ها نیز به حداقل ممکن برسد."