Abstract:
ازجمله خدمات عرفان و عرفا خدمت به ساحت اخلاق است که جایگاه اخلاق در حرفهآموزی با توجه به «فتوتنامهها» نشانگر آن است. فتوتنامهها، رسالهها و کتابهایی هستند که بزرگان اهل فتوت در مقام آموزش اخلاقی پیروان و مریدان خود، درباره شیوه جوانمردی در حرفهورزی مینوشتند. در فتوت، پیش از ورود به هر حرفهای باید «فتا» شد؛ لازمه فتا شدن نیل به ویژگیهایی اخلاقی است که در مشرب جوانمردان برای رسیدن به این جایگاه شریف ضروری است. در این نوشتار با گذری بر مفهوم واژگانی و اصطلاحی فتوت، موارد کاربست این واژه در قرآن رصد گردیده و به پیشینه فتوت و نسبت آن با پیامبران اشارتی رفته و سپس ارتباط میان اصناف و فتوت بررسی شده است. همچنین رویکرد خاص جوانمردان به اخلاق در عرصه حرفهورزی با مراجعه به فتوتنامهها تبیین گردیده است.
One case of supporting morality in the shadow of mysticism can be seen in the books of chivalrousness in which the place of morality in professional teaching has been made clear. The books are those written by the great chivalrous men in which they taught their followers how to be chivalrous when teaching professions. As is understood, one should become chivalrous before taking a profession. That is, chivalrous with all its essential ethical properties needed to attain such an important place. In the paper, the terminology of the subject and its cases of use in the Quran has been considered. Again, the background of study with regard to the prophets has been referred to and the relationship between professional classes and chivalrousness has been explained. And finally, particular approach of those of chivalrousness to morality when practicing professions has been justified.
Machine summary:
(قشیری، 1374: 356 ـ 357) در کتاب الفتوة سلمی، برای ویژگیهای اصلی فتیان به احادیث پیامبر مستند شده است؛ اما در هیچکدام از این احادیث که مبتنی بر قول و فعل حضرت محمد’ است، واژه فتوت به چشم نمیخورد و این احادیث درحقیقت بیانگر ویژگیهایی اخلاقی است که مسلمانان باید در برخورد با یاران و برادران خود مراعات کنند؛ مانند مهربانی، چشمپوشی از لغزشها، پاسداشت دوستی، همدلی، رفتن به سرای دوست و رعایت آداب سفره، پاسداشت مکارم اخلاقی، بخشندگی و ...
سپس تمامی آنچه ما برای یک سلوک اخلاقی لازم میدانیم، برمیشمرد و در پایان میگوید: طالب فتوت باید سالک راه متقین و مسیر رستگاران باشد که اگر چنین شد، بهحقیقت فتا شده است.
فتوتنامه نداشتن حرف نامشروع از دیگر مسائلی که ارتباط وثیق فتوت، دیانت و اخلاق را بهخوبی بازتاب میدهد، آن است که مشاغلی که از جنبه دین و شرع مجاز نیستند و از رذائل اخلاقی بشمار میآیند، فتوتنامه ندارند و اصحاب فتوت معتقدند این مشاغل سزاوار جوانمردان نیستند و نیز افرادی که گرفتار رذائل اخلاقی هستند، اجازه ورود به فتوت را ندارند.
(بغدادی، 1958: 178 ـ 176) صاحبان فتوتنامهها معتقد بودند صاحبان مشاغلی که در آنها فسق و گناه وجود دارد، نمیتوانند جزء جوانمردان و اهل فتوت درآیند؛ چراکه فتوت با ازخودگذشتگی، خدمت به خلق و خود را به جهت دیگران در زحمت انداختن و سلوکی اخلاقی همراه است و این نمیتواند با گناه و کسب حرام سازگار باشد.