Abstract:
امروزه ، یکی از مسائلی که سکونتگاه های شهری و روستایی با آن روبه رویند، توزیع نامناسب امکانات و خدمات اجتماعی است . این توزیع نامناسب باعث ایجاد نابرابری در میزان دسترسی گروه های مختلف به امکانات و خدمات اجتماعی شده است . این مقاله ضمن توجه به این چالش اجتماعی- کـه متـاثر از ضعف مدیریت توسعه است - تلاش دارد وضعیت برخورداری از امکانات و خدمات اجتمـاعی را در هـر سه سطح تقسیمات سیاسی استان آذربایجان شرقی (شامل شهرستان ، بخش و دهستان ) بررسی کند؛ همچنین با شناسایی شهرستان ها، بخش ها و دهستان های محروم ، اولویت های سرمایه گذاری را تعیین کند و سیاست ها و راهبردهای کلان برای ایجاد دسترسی متناسب را ارائه دهد. روش تحقیق ، اسنادی است و روش تجزیه و تحلیل هم تحلیل عاملی و تاکسونومی عددی. تعداد ٢٨ شاخص در ابعاد مختلف تعریف و برای طبقه بندی سطوح مختلف به کار برده شده است . نتایج نشان میدهد دهستان های منطقه شمال شرق و جنوب شرق استان محرومیت بسیاری دارند و دهستان های بهره مند از امکانات و خدمات اغلب در اطراف مرکز استان و یا جنوب غرب و منطقه میانی مستقر هستند. تحلیل ها گویای این است که نیمه شرقی استان محرومیت بیشتری نسبت به نیمه غربی آن دارد و ضروری است مدیریت توسعه استان اولویت سرمایه گذاری را در شهرستان ها، بخش ها و دهستان های نیمه شـرقی اسـتان افـزایش دهد. همچنین ، نتایج این تحقیق نشان میدهد بین میزان فاصله مرکز هر کدام از تقسیمات سیاسی به مرکز استان و شهرستان و میزان محرومیت ، رابطه مستقیم معنادار در سطح ٩٩ درصد وجود دارد و با افزایش فاصله از مرکز، بر سطح محرومیت افزوده میشود.
Machine summary:
این مقاله ضمن توجه به این چالش اجتماعی- کـه متـأثر از ضعف مدیریت توسعه است - تلاش دارد وضعیت برخورداری از امکانات و خدمات اجتمـاعی را در هـر سه سطح تقسیمات سیاسی استان آذربایجان شرقی (شامل شهرستان ، بخش و دهستان ) بررسی کند؛ همچنین با شناسایی شهرستان ها، بخش ها و دهستان های محروم ، اولویت های سرمایه گذاری را تعیین کند و سیاست ها و راهبردهای کلان برای ایجاد دسترسی متناسب را ارائه دهد.
تحلیل ها گویای این است که نیمۀ شرقی استان محرومیت بیشتری نسبت به نیمۀ غربی آن دارد و ضروری است مدیریت توسعۀ استان اولویت سرمایه گذاری را در شهرستان ها، بخش ها و دهستان های نیمۀ شـرقی اسـتان افـزایش دهد.
نتایج نشان میدهد شهرستان های چالدران ، ورزقان ، اهر، کلیبر، هشترود، هریس و میانه با درجۀ بالایی از محرومیت ، محروم ترین شهرستان هـای اسـتان هستند.
شهرستان های جلفا، آذرشهر، سراب ، بستان آباد و ملکان نیز شهرستان های با درجۀ بهره مندی متوسط در سطح استان هستند.
تحلیل فضایی از پراکنش بخش های محروم شهرستان های استان نیز گویای چند نکتۀ مهم است : ١- بخش های مرکزی شهرستان ها وضع بهره مندی بسیار بهتری نسبت بـه سـایر بخـ هـا دارند؛ به گونه ای که اکثر بخش های توسعه یافتۀ استان مربوط به بخش مرکـزی شهرسـتان هـا و بخش های محروم در حومۀ مرکز شهرستان ها قرار گرفته اند (جدول ٣).