Abstract:
جداییگزینی فضایی در اکثر مادرشهرها موضوع درخور توجهی است ؛ چرا که از یک سو مسـتعد شکل گیری آن هستند و از سویی، جهانی شدن این فرایند را تقویت میکند. هدف این پـژوهش ، بررسی الگوهای فضایی جداییگزینی در مادرشهر تهران است . به همین منظـور ، هشـت متغیـر شامل موقعیت شغلی، میزان تحصیلات ، کیفیت و مساحت مسکن ، ب عد خـانوار، سـن سرپرسـ خانوار، قومیت و مذهب از داده های ثانویه (مرکز آمار ایران ، ١٣٨٥) استخراج شد و با استفاده از شاخص جداییگزینی فضایی دوگروهی، چندگروهی و بیضی انحراف استاندارد بررسی شد. نتایج گویای جداییگزینی فضایی در شهر تهران است ؛ هرچند بین متغیرهای مختلف تفاوت هایی وجود دارد. متغیرهای مذهب و قومیت بـه ترتیـب در مقایسـه بـا سـایر متغیرهـا میـزان بـالاتری از جداییگزینی دوگروهی و چندگروهی را نشان میدهند. اما برخلاف نظریه همگون سازی فضایی ، متغیر مذهب الگوی متمرکزتری را در مقایسه با قومیت داراست . همچنین ، با استفاده از بیضـی انحراف استاندارد مشخص شد که تهران بر اساس متغیر مساحت خانه ، دارای ساختاری به شدت دوگانه است و برخلاف نظریه های رایج ، افزایش ب عد خانوار همراه با افزایش مساحت محل سکونت نیست ؛ بلکه خانه های پرجمعیت و با مساحت کم در جنوب شهر و خانه های بـا مسـاحت بـالا و خانواده های کم جمعیت در شمال شهر مستقر شده اند.
Machine summary:
"از سوی دیگر، جداییگزینی سکونتی بـا ایجـاد محدودیت برای فعالیت و ایجاد موانع در بازار مسکن ، چرخه های معیـوب سـاختاری و عـدم سرمایه گذاری را سبب میشود (٥ :٢٠٠٧ ,Martin) و درنتیجه کیفیت زندگی و توزیع فضایی آن را متأثر میکند؛ زیرا ویژگـی اجتمـاعی، اقتصـادی و کالبـدی محل ه هـا در کوتـاه مـدت و بلندمدت ، رفاه جسمی و روانی ساکنان را تحت تأثیر قرار میدهد (٤٧ :٢٠٠٣ ,Anderson).
داده های مورداستفاده در این پژوهش از داده های سرشماری سال ١٣٨٥ مرکز آمار ایران بر اساس ٢٢ منطقۀ شهرداری تهران استخراج شـده و در سـه بعـد اصـلی شـامل پایگـاه اقتصادی و اجتماعی (کیفیت مسکن ، میزان تحصیلات و موقعیت شغلی)، پایگاه خانوادگی (سن سرپرست خانوار، بعد خانوار و مساحت خانه ) و پایگـاه قـومی و نـژادی (اقـوام و مذهب ) مطالعه شده است .
همان طور که در شـکل هـای شـمارة چهـار، پـنج ، شـش و هشـت مشخص است ، استاندارد پایین زندگی مانند سواد کم ، فضای مسکن ناکافی، مشاغل کم درآمـد و گروه های قومی در بخش های جنوب شهر توزیع شده اند که به دلیل برخـی نـاامنیهـای ایـن اجتماعات ، احتمالا قومیت گرایی را تقویت ، و جداییگزینی را تشدید میکند.
/ / شکل ٧ جداییگزینی بر اساس قومیت / / شکل ٨ جداییگزینی بر اساس مذهب در مقایسه با گروه های مذهبی، گروه های قومی از نظر جهت توزیع فضـایی ، الگـوی متفـاو تی را نشان میدهند (شمالی- جنوبی) (شکل ٧) که شاید در انطباق با بازار کار شهری باشد که اغلـب در مرکز شهر تهران و به صورت مشاغل نیازمند مهارت کم گسترش یافته است ."