Abstract:
با توجه به وجود نابرابری های گسترده در توزیع خدمات و امکانات توسعه در سطح استان های کشور، این تحقیق با هدف، تعیین سطوح توسعه فضایی و شناسایی ماهیت الگوهای آمایشی توسعه طراحی شد. روش مورد استفاده بر مبنای تحلیل مجموعه ای از شاخص ها برای ساخت شاخص ترکیبی توسعه بود. این شاخص سپس برای رتبه بندی و سطح بندی توسعه استان ها به کار برده شد. برای جمع آوری داده ها، نتایج سرشماری مرکز آمار ایران در سال 1385 و نتایج سالنامه های آماری کشور در طی سال های مختلف بهره گرفته شده است. برای ساخت شاخص ترکیبی توسعه نه مرحله شامل انتخاب، گروه بندی ، اعتبارسنجی، قضاوت، تبدیل، نرمال سازی، وزن دهی، محاسبه شاخص های ترکیبی زیر گروه ها و محاسبه شاخص ترکیبی کل انجام شد. در این تحقیق 41 شاخص مورد استفاده قرار گرفت که در سه گروه اجتماعی، جمعیتی و فرهنگی (14 شاخص)، اقتصادی (13 شاخص) و زیرساختی و خدماتی (14 شاخص) قرار گرفتند. نتایج رتبهبندی استان ها بر اساس شاخص ترکیبی ابعاد سه گانه نشان داد که استان تهران در گروه شاخص های اجتماعی، جمعیتی و فرهنگی، استان خوزستان در گروه شاخص های اقتصادی و استان سمنان در گروه شاخص های زیرساختی و خدماتی بالاترین رتبه را دارا هستند. در کلیه موارد استان سیستان و بلوچستان پایین ترین رتبه را به خود اختصاص می دهد. نتایج رتبه بندی استان ها از نظر شاخص ترکیبی کل نیز نشان داد که، استان های تهران، سمنان و اصفهان توسعهیافتهترین بودند و استان های کهکیلویه و بویراحمد، لرستان و سیستان و بلوچستان از پایینترین سطح توسعه در کشور برخوردار بودند. الگوی فضایی به دست آمده بر اساس شاخص ترکیبی کل توسعه نیز در سه سطح توسعهیافتگی بالا (نه استان)، متوسط (16 استان) و پایین ( پنج استان) بر مبنای تکنیک های سیستم اطلاعات جغرافیایی طبقهبندی شد. چنین الگویی وجود ساختار مرکز- پیرامون درتوسعه اقتصادی فضایی ایران را تایید می کند.
Machine summary:
"liamg@1edazhallodba:liam-e o} &%01306MSPG013G% 1-مقدمه 1-1-بیان مسأله علی رغم این که در قالب سیاستهای برنامههای پنج ساله توسعه،تلاشهای زیادی برای تعدیل عدم تعادلهای توسعه منطقهای در ایران انجام شده است، اما توزیع نامتوازن امکانات،خدمات و فعالیتها و وجود نابرابریها و شکاف توسعه،هم در بین استانها و هم در درون استانها همواره به عنوان یکی از دل مشغولیهای سازمانها و نهادهای اجتماعی- اقتصادی کشور مطرح بوده است.
سطحبندی توسعهیافتگی انسانی شهرستانهای استان فارس توسط زیاری و همکار(1387)به روش تحلیل عاملی،رتبهبندی مناطق روستایی استانهای کشور توسط حسینی(1375)و عباسینژاد و همکار (1385)،رتبهبندی استانهای کشور از حیث برخورداری از شاخصهای اقتصادی-اجتماعی با استفاده از یک شاخص ترکیبی با عنوان شاخص توسعه انسانی منطقهای به روش تاکسونومی به وسیله نوربخش(2002)،ارزیابی سطح توسعهیافتگی استانهای ایران در تحقیق حسینزاده دلیر و همکار (1385)،بررسی توسعه انسانی در استانهای ایران با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی دادهها توسط آذر و همکار(1385)،سنجش 253 ناحیه کشور با استفاده از تکینک تحلیل عاملی به وسیله موسوی و همکار (1384)نیز نمونهای از اینگونه مطالعات است.
1-5-سوالهای تحقیق استانهای مختلف ایران از چه میزان و رتبهای از توسعه به تفکیک ابعاد مختلف برخوردارند؟ از نظر فضایی چه الگوی توسعهای در ساختار کشور حاکمیت دارد؟ 1-6-روش تحقیق و مراحل آن روش مورد استفاده در این تحقیق مبتنی بر تحلیل مجموعهای از شاخصها{o9o}برای ساخت شاخص ترکیبی توسعه با بهرهگیری از ترکیب تکنیکهای تحلیل مولفههای اصلی،فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و تحلیل منطقهای است.
1-6-2-محاسبه شاخص ترکیبی کل توسعه{o21o} {o(20)- tnempoleveD fo nrettaP o} {o(21)- etisopmoC eht otni secidni-bus eht gninibmoC )DIC(tnempoleveD fo xednI o} در این مرحله شاخص ترکیبی کل توسعه استانهای کشور با جمع شاخصهای ترکیبی سه گروه موردنظر و برمبنای رابطه زیر محاسبه شده است )5002,civalG dna cnjarK( ."