Abstract:
طرح رابطه مسائل ژئومورفولوژیک با توریسم،از جمله حیطه های مطالعاتی بین رشته ای است که در سال های اخیر در قالب بررسی عملکرد سیستم های مورفوژنتیک در ارتباط با اکوتوریسم، مورد اقبال محققان قرار گرفته است. با برقراری چنین ارتباطی، مکان های توریستی ژئومورفولوژیک، همانند گردنه پیام، به صورت اشکال و فرایندهای ژئومورفولوژیک تعریف می شوند که بنابر درک انسان از عوامل تاثیرگذار زمین شناسی، ژئومورفولوژیک، تاریخی و اجتماعی این مکان ها، ارزش زیبایی شناختی، علمی، فرهنگی-تاریخی و یا اجتماعی- اقتصادی پیدا می کنند. بر اساس چنین جایگاهی، معرفی گردنه پیام به عنوان مکانی ژئومورفولوژیک و ارائه صورت وضعیت توان های اکوتوریسمی جزو اهداف اصلی آن تعیین گردید. برای نیل به این اهداف، ویژگی های ژئومورفولوژیک که می توانستند به عنوان تضمین کننده بهره برداری بهینه از مکان های ژئومورفیک تلقی شوند، از طریق مشاهدات میدانی و تفسیر نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی متوسط مقیاس و تصاویر هوایی و ماهواره ای شناسایی شدند. سپس ماهیت سیستم های مورفوژنتیک فعال در سطح گردنه پیام بررسی شد و نواحی مورفوژنتیک آن شناسایی شدند. سیستم رودخانه ای، سیستم پریگلاسیری، سیستم تراورتن زایی و انسان، مهمترین فرایندهای مورفوژنتیکی فعال شناخته شده در گردنه پیام هستند. بر همین اساس، چشم انداز کلی گردنه پیام، نتیجه عملکرد تکتونیک و فرایندهای رودخانه ای در دوره های مختلف زمین شناسی است. بخش مرتفع گردنه، مخروط افکنه تندیرلی و واحد فلات، سه ناحیه اصلی مورفوژنتیکی سطح گردنه هستند که هرکدام از آنها با اشکال و فرایندهای خاصی شناخته می شوند. هم اکنون، علی رغم ضرورت لحاظ دیدگاه های اکوتوریسمی در بهره برداری از مکان های ژئومورفولوژیک، بهره برداری از گردنه پیام به عنوان تنها مکان ژئومورفیکی در حال بهره برداری، با روش هایی غیر اکوتوریسمی صورت می گیرد و به عملکرد سیستم های مورفوژنتیک که خود ایجاد کننده این جاذبه ها هستند، توجهی نمی شود.
The proposal of geomorphologic matters in relation to tourism is one of interdisciplinary research approaches that has been considered in recent years. In this manner، geomorphological sites are defined as geomorphological landforms and processes that have acquired a scenic/aesthetic، scientific، cultural/historical and/or a social/economic value due to human perception of geological، geomorphological، historical and social factors. Therefore، introducing Payam pass geomorphosite (North West of Iran) and presenting its Ecotourism potentials، is the main object of this report. Interpretation of topographic and geologic maps، areal photos and satellite images، and specially field studies are the most important information sources in the investigation of morphogenetic units and minigeomorphosites. On this base، fluvial systems، periglacial system، travertine production system and anthropogenic factors are the main morphogenetic processes in study area. Perfectly، the whole Payam pass landscape is affected by tectonic activity and fluvial processes in geologic periods. At present، exploitation of Payam pass as a geomorphosite is accomplished by non-ecotouristic policies، and activities of morphogenetic systems are unattended. Eventually، the presentation of a new view to catchments and geomorphologic units and definition of these areas in the moulding of ecotourism concepts is the main finding of this paper that should be followed by further studies. Such investigations as this can create a relationship between nature of morphogenetic systems and whatever planners need.
Machine summary:
"la te inilodnarB;5002,abeurT-zel?aznoG 8002,etnecaip dna azzinaP;8002,onarreS dna abeurT-zel?aznoG( مکانهای توریستی ژنومورفولوژیک{o1o}همانند گردنه پیام،و یا به قولپرالونق )091:5002,gnolarP( سرمایههای ژئومورفولوژیک{o2o}به صورت اشکال وفرایندهای ژنومورفولوژیک تعریف میشوند که بنا بر درک انسان از عوامل تأثیر گذارزمین شناسی،ژئومورفولوژیک،تاریخی و اجتماعی این مکانها،دارای ارزش زیباییشناختی،علمی،فرهنگی-تاریخی و یا اجتماعی-اقتصادی هستند dna azzinaP abeurT-zel?aznoG;7002,soruoZ;3991,atnarauQ;3002,3991,etnecaoP 8002,onarreS dna( به نظر میرسد در سالهای اخیر و به دنبال افزایش سطح رفاه عمومی و ارتباطات،شاهد گسترش رو به رشد صنعت اکوتوریسم در کشورمان هستیم و اکثر مردم ایران بهبازدیدهای آموزش محور از نواحی دارای جاذبههای طبیعی خاص،فرایندهای اکولوژیکمهم و یا جوامع گیاهی و جانوری خاص،که در سالهای اخیر و بویژه در کشورهایتوسعه یافته نیز جایگاه ویژهای یافته است )7002,llewpiH;8991 weL dna llaH( ،علاقه خاصی نشان میدهند.
همان طوری که در شکل 6 دیده میشود،بخش اعظم گردنه پیام و حتی مناطق باجاذبه بسیار زیاد هر کدام به نوعی تحت تأثیر فعالیتهای ناشی از سیستمهایمورفوژنتیک فعال در منطقه هستند و اگر وضعیت تکتونیکی و ساختمانی گردنه را نیز درکنار این سیستمها قرار دهیم،اهمیت توجه به این پدیدهها(چه پدیدههای با سرعت بالا وچه پدیدههای با سرعت پایین)در برنامه ریزیها بیش از پیش نمایان میشود.
بر اساس نتایج این پژوهش،سه ناحیه مورفوژنتیکی در سطج گردنه پیام قابل تشخیصاست که عبارتند از: 1)بخش مرتفع گردنه که وجود اشکال پریگلاسیری،ناپایداریهای دامنهای واشکال انباشتی و کاوشی در آبراههها و مهمترین ویژگیهای آن است؛ 2)مخروط افکنه تندیرلی با ویژگیهای یک سیستم مخروط افکنهای کامل؛ 3)واحد فلات که دینامیک بالا بر اثر فعالیت شدید فرایندهای رودخانهای و بریدگیآبراههها،حرکات تودهای،از قبیل زمین لغزش،ریزشهای یخ-خاک 7،سرخوردگیلایه فعال 8 و حتی جریانهای گلی کوچک 9 و جریانهای پوستهای 10،و تشکیلنهشتههای کربناتی در بخش کوچکی از آن،از ویژگیهای مهم آن است."