Abstract:
با راهیابی عرفان اسلامی به ادبیات فارسی، افزون بر بیان حالت های روحی عرفا، در تعلیم و پاکی روح سالک تاثیر شگرفی از خود برجای نهاد. این مقاله با نگاهی به سیر عرفان ادبی، در پی نشان دادن جایگاه مولوی در این عرصه است. از آغاز قرن چهارم، عرفان اسلامی رسما وارد فضای ادبیات فارسی گردید. در قرن ششم، سنایی با شعر زاهدانه و تعلیمی برای نخستین بار مباحث عرفانی را به طور جدی در مثنوی و قصیده هایش آشکار کرد. پس از وی عطار با شعرهای عاشقانه (عرفانی) خویش این سیر را تکمیل نمود و مولوی با تکیه بر این دو آن را به اوج رساند. با وجود دیگر آثار مولانا، دو اثر منظوم اوست که در فضای عرفان ادبی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بی شک اثر بزرگ و بی مانند مولانا «مثنوی» است که چکیده و حاصل جمیع تجربه های عرفانی مطرح شده در دنیای اسلام در عالم شعر به شمار می رود. این اثر منظوم به نوعی دائره المعارف افکار و عقاید مولانا نیز به حساب می آید. در «دیوان شمس» روح شادمانه ای موج می زند که کمتر در غزل های شاعران دیگر دیده می شود؛ حالتی پرهیجان و آکنده از شور و حرکت که در غالب این غزل ها است، ویژگی عمده غزل سرایی مولانا است. غزل های ساده و بی قید او حالتی صمیمانه دارند و همین باعث می شود که الفاظ و تعبیرات شعر او گه گاه کوبنده و سیل آسا گردد و طغیان واقعی روحی پرهیجان را نشان بدهد.
Machine summary:
تکامل ادبيات عرفاني باعث شد اين بُعد از عرفان اسلامي به عرصههاي تعليمي و اخلاقي راه يابد و با هضم مسائل عقلي در خود، به چنان رشد و کمالي برسد که بتوان ادعا کرد «ادبيات فارسي، بهخصوص شعر، گنجينهاي است که تقريباً همة فعاليتهاي عقلي و ذوقي ايرانيان را در خود جاي داده است».
اما غزليات عاشقانه سنايي خامتر و ابتداييتر از غزليات عارفانه او است: <TD>از عشق ندانم که کيام يا به که مانم</TD> <TD></TD> <TD>شوريده تنم، عاشق و سرمست و جوانم</TD> <TD>از بهر طلب کردن آن يار جفا جوي</TD> <TD></TD> <TD>دلسوخته، پوينده، شب و روز دوانم</TD> <TD>با کس نتوانم که بگويم غم عشقش</TD> <TD></TD> <TD>نه نيز کسي داند اين راز نهانم</TD> <TD>ده سال فزون است که من فتنة اويم</TD> <TD></TD> <TD>عمري سپري گشت، من اندوه خورانم</TD> <TD>از بس که همي جويم ديدار فلان را</TD> <TD></TD> <TD>ترسم که بدانند که من يار فلانم</TD> <TD>از ناله که مينالم مانندة نالم</TD> <TD></TD> <TD>وز مويه که ميمويم چون موي نوانم</TD> <TD>اي واي من ار من ز غم عشق بميرم</TD> <TD></TD> <TD>وي واي من ار من به چنين حال بمانم</TD> <TD></TD> <TD></TD> <TD>ديوان سنايي، ص445</TD> در مورد ويژگيهاي اشعار عرفاني سنايي بايد گفت او بود که تعابير تناقضنما را به صحنه شعر آورد.
"/> سنايي، افزون بر ديوان قصايد، غزليات، رباعيات و مقطعات که شامل حدود چهارده هزار بيت است، چند اثر منظومِ ديگر دارد<EndNote No="24" Text=" از سنايي هفده نامه باقي مانده که به چاپ رسيده است.