Abstract:
شناخت آخرین کتاب الهی و معجزه جاوید پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله در گرو شناخت صحیح و درست تک تک واژه های آن است که با در نظر گرفتن تمامی شرایط عصر نزول اعم از مخاطب، زمان و مکان نزول آیات و ... می توان به این امر نایل آمد. واژه موت در اصل به همان معنای مشهورش یعنی مرگ است و در ابتدا نیز به همان حالت جدا شدن روح از بدن و بی حرکت شدن جسم اطلاق می شده؛ چرا که این حالت برای بشر موضوعی بود که در پیرامونش اتفاق می افتاد و برایش محسوس بوده است. این لغت تطور خاصی را در طول زمان به خود ندیده؛ گرچه بعد از نزول، چند معنی مجازی پیدا کرده است؛ معنایی چون (گمراهی، غفلت و...) و نیز در بین عرفا و اهل تصوف نیز به انواعی تقسیم شده که معانی اصطلاحی مخصوص به خود دارد. ما در این مقاله برآنیم تا اول به معنا شناسی تاریخی واژه و سپس سیر تطورات و نیز معناشناسی آن در قرآن کریم بپردازیم.
Machine summary:
همان گونه که علامه طباطبایی رحمه الله فرموده است : واژه «موت » در قرآن کریم هیچ گاه در مورد روح و نفس مجرد به کار نرفته است و مقصود از کلمه نفس در آیه (کل نفس ذائقه الموت ) (انبیاء:٣٥) نفس مجرد از ماده ، در مقابل بدن نیست ، بلکه مراد شخص انسانی است ، یعنی هر فردی مرگ را خواهد چشید، چنانکه در جای دیگر فرموده است :«من قتل نفسا بغیر نفس أو فساد فی الأرض فکأنما قتل الناس جمیعا».
مانند خواب و بیهوشی و حالاتی که مثلا با تنفس و شوک فرد به زندگی بر میگردد؛ اما در خصوص آیه (فإنک لا تسمع الموتی ولا تسمع الصم الدعاء إذا ولوا مدبرین )(روم : ٥٢ ـ٥٣) (وما أنت بهادی العمی عن ضلالتهم إن تسمع إلا من یؤمن بآیاتنا فهم مسلمون ) (نمل :٨٠ ـ٨١) برای درک اینکه موت در آیات فوق به چه معناست باید گفت واژه موت و مشتقات آن در قرآن به چند معنی به کار رفته است ، از جمله : موجود زنده ای که قوه و حس رشد و نمو در او زایل شده است ، مانند: (یحیی الأرض بعد موتها)(روم : ١٩) و (ویقول الإنسان أئذا ما مت لسوف أخرج حیا)(مریم :٦٦)؛ مفسران متعددی «موتی» را در آیه مورد نظر به همین معنا دانسته اند.