Abstract:
در نگاهی جامعه شناختی به جهانی که در آن زندگی می کنیم ، آن را متشکل از فرهنگ های گوناگون و مختلف می یابیم . فرهنگ هایی که میراث دوران باستان و از گذشته های دور ملت هاست . اگرچه مسیر زمان جنبه هایی از آن را دگرگون ساخته است ، اما شالوده های اصلی هنوز حفظ شده اند. ملت ها در حفظ میراث های فرهنگی خود می کوشند به این دلیل که بخشی از هویت آنان را تشکیل می دهد. با نابودی هویت یک ملت ، وحدت و یکپارچگی ان ملت از دست رفته و در نهایت محکوم به فنا می شود. در همین راستا، تحقیقات در زمینه مباحث اجتماعی و فرهنگی در دوران معاصر ضرورت و الزام بیشتری پیدا کرده است . در بررسی جامعه شناختی فرهنگ ها، یکی از مباحث مهم ، شناسایی شالوده ها و فرآیند شکل گیری آنان در طول تاریخ است . از این نقطه است که ضرورت موضوعات جامعه شناسی تاریخی و مباحث تاریخ اجتماعی شکل می گیرد که بایستی از آنان غافل نشد. خرافات به عنوان بخشی از فرهنگ ، حوزه وسیعی را در بر می گیرد که کمتر*استادیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان ** دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ ایران دوره اسلامی ـ دانشگاه اصفهان پژوهش و تحقیقی به آن پرداخته است . در فرهنگ ایرانی نیز هم چون فرهنگ های دیگر، خرافات به چشم می خورد که البته امروزه با قوت کمتری وجود دارد اما هنوز پایدار است . در بررسی خرافات در ایران ریشه های آن را می توان در گذشته پیدا کرد. با توجه به شیوع خرافات در ایران در دوره صفویه و کارکردهای گوناگون آن در این دوره ، این پژوهش درصدد است که به بررسی علل و زمینه های شکل گیری خرافات در ایران تا دوره صفویه بپردازد.
Machine summary:
» ويژگي هاي خرافات خرافات مانند هر پديده اي ويژگيها و شاخصه هايي دارد که مهمترين آنها عبارتند از: بي ريشه و اساس بودن يکي از مهمترين ويژگي خرافات اين است که عقايد و باورهاي خرافي هيچ گونه پشتوانه علمي، عقلي و منطقي ندارند و هيچ گونه مبناي تجربي نمي توان براي آنها پيدا کرد.
از طرف ديگـر در ادوار سـخت و عسـرت اجتمـاعي و سياسي از جمله دوره غلبه اقوام بيگانـه ، وقتـي جامعـه دچـار اضـطراب ، درمانـدگي و نوميدي بوده و راهي براي گريز يا شادکامي نمييافت ، گرايش به اعتقادات خرافي به عنوان تنها راه کاهش دردها و مصيبت هاي جوامع تحت سلطه شناخته مـي شـده اسـت (هدايت ، ١٣٨١: ١٢٢) اگر بشر از ابتدا ميتوانست که به طور منطقي هيجانات خود را کنترل کند، مسـلما خرافاتي در کار نبود.
زمينه هاي شکل گيري خرتفات در ايران خرافات در ايران بخش گسترده اي از قلمرو فرهنگ عامه ، شـامل اعتقـادات و باورهـايي اسـت کـه برخي از آنها جنبه محلي و منطقه اي دارد و مخصوص يک جامعه با فرهنـگ خـاص خود است و برخي ديگر جنبـۀ ملـي و يـا بـين المللـي دارد وفرهنـگ هـاي متعـدد را پوشش مي دهد.
نتيجه باورها رفتارهاي خرافي جزيي از فرهنگ عاميانه ايران محسوب مي شود که در مسـير پر پيچ و خم تاريخ اين کشور همواره وجود داشته اند؛ اگر چه دوره هايي با توجه بـه شرايط سياسي اجتماعي دچار قوت ، ضعف و يا دگرگوني شده اند.