Abstract:
در این مقاله، غزلی نویافته منسوب به عطار نیشابوری معرفی می شود. در کتاب اورادالاحباب و فصوص-الآداب، برای بیان معنی «خرابات» به این غزل استشهاد شده است. ابوالمفاخر یحیی باخرزی، مولف این کتاب، به طور صریح بیان داشته که این شعر از عطار نیشابوری است. علاوه بر این تصریح، قراین زبانی و نبودن در اقدم نسخ دیوان عراقی نیز موید صحت این انتساب است. در این میان، نکته حائز اهمیت این است که این غزل با اختلاف واژگانی بسیار اندک و افزودن دو بیت در دیوان فخرالدین عراقی به تصحیح سعید نفیسی نیز دیده می شود. با بررسی نسخ هجده گانه مورد استفاده ایشان در این تصحیح، مشخص می گردد که این غزل در نسخه اساس نیامده و این گزینش برمبنای دو نسخه متاخر صورت پذیرفته است، مضافا اینکه این غزل در کلیات عراقی به تصحیح انتقادی محتشم که بر مبنای 15 نسخه صورت گرفته، وجود ندارد و در 9 نسخه خطی که نگارندگان این سطور آن را رویت کرده اند نیز پیدا نشد.
Machine summary:
در این میان ، نکتة حـائز اهمیـت ایـن اسـت کـه ایـن غزل با اختلاف واژگانی بسیار اندک و افزودن دو بیـت بـه پایـان آن ، در دیـوان فخرالـدین عراقـی ، بـه تصحیح سعید نفیسی (ص ۱۹۶) نیز دیده می شود: به خــرابات شـــدم دوش مـــرا بـار نبــــود می زدم نعره و فریاد زمـن کس نشـــنود یا نبـد هیچ کـس از باده فروشــان بیـــدار یا خود از هیچ کسـی هیچ کسـم درنگشـود چونکه یک نیم ز شب یا کم یا بیــش برفت رندی از غرفـه برون کرد سر و رخ بنمود گفت : خیر است ، درین وقت تو دیوانه شـدی نغـز پرداختـی آخر تو نگویی که چه بـود؟ گفتمش : در بگشا، گفت : برو، هرزه مگـــوی تا درین وقت ز بهر چو تویی در که گشود؟ این نه مسجد که به هر لحظه درش ، بگشـایند تا تو انـدر دوی ، اندر صف پیــش آیـی زود این خرابات مغـــان اسـت و درو زنده دلان شاهد و شمع و شراب و غزل و رود و سـرود زر و سـر را نبـود هیــچ درین بقعــه محل سودشان جمله زیان است و زیانشان همه سـود سرکوشـان عرفـات اســت و سراشـان کعبه عاشقان همچو خلیلند و رقیبــان نمــرود ای عراقی ، چه زنی حلقه برین در شب و روز ؟ زین همـه آتش خود هیــچ نبینی جز دود (عراقی ، ۱۳۷۰: ۱۹۶) برای آگاهی از میزان و چگونگی این دخل و تصرف غزل عطار را با غزل عراقی مقایسه می کنیم : بیت ۱): عطار نیشابوری : دوش رفــتم بــه خرابــات و مــرا یــار نبــود می زدم نعره و فریـاد زمـن کـس نشـنود فخرالدین عراقی : بــه خرابــات شــدم دوش مــرا بــار نبــود می زدم نعره و فریـاد زمـن کـس نشـنود در این بیت ، مصراع دوم عینا مثل هم است .