Abstract:
این مقاله ابتدا به ویژگیهای علمی نقد منظر میپردازد و تفاوتهای تفسیر هرمنوتیکی و نظرات کارشناسان منظر را بررسی و نقد هنری و خوانش انتقادی پروژه را مقایسه میکند. سپس ارزشهای مربوط به پروژههای منظر را که گاهی متضاد، نسبی و سلیقهای هستند، معرفی و به مواجهه مسایل معرفتشناختی با مسایل اخلاقی در نقد منظر اشاره میکند. بر این اساس، راه حلهایی ارائه میشود که شامل تولید معیار، اولویتبندی آنها و تببین دیدگاه چندرشتهای به موضوع نقد منظر است. راه حلهای مذکور، فرضیه وجود علم جدیدی را مطرح میکنند که بتواند نقد منظر را دربرگیرد. این مقاله، در نهایت امیدوار است که گونهای از فرانقد شکل بگیرد که هم اخلاقی باشد و هم با معیار های علمی منطبق شود.
Machine summary:
"وجه تمایز بین مناظر مختلف و ارجحیت یک منظر نسبت به دیگری چیست؟ تلقی ما از ارزش و برتری چیست؟ آیا تنها میبایست به جنبههای زیباییشناسانه منحصر شود؟ معیارهای تشخیص زیبایی و زشتی کدام است؟ چنانچه این ویژگیها ذاتا در مناظر وجود ندارند (ذاتی پدیده نیستند) و وابسته به تفسیر مخاطب هستند، آیا گزاره «این را میپسندم» تا حدودی ذهنی و فاقد ارزش علمی نخواهد بود؟ اگر خواهان قضاوت جهانشمول هستیم، نیازمند معیارهایی مطمئن برای نقد بیشائبه خواهیم بود.
مشکل علمی بودن نقد منظر ارزشهای متضاد، سلیقهای و نسبی اگر نقد منظر، رویهای است که وظیفه نظر دادن بر روی ارزشها را دارد، این رویه بدون مشکل نخواهد بود؛ از یک سو، ارزشهایی را بکار میگیرد که میتوانند متناقض هم باشند؛ فواید محیطی یک زمین بایر (تنوع زیستی) ممکن است با جاذبههای زیباییشناسانه یک منظر در تناقض باشد، همانطورکه اودیل و هانری دکان (Odile et Henri Décamps) اشاره کردهاند «ممکن است منظری زیبا احساس شود، اما دارای اکوسیستمهای معیوب باشد، در حالیکه شاید دیگری به عنوان منظر زشت شناخته شود، ولی اکوسیستمی سالم داشته باشد (Décamps, 2004) و از سویی دیگر، میزان اعتبار ارزشها همواره با کسی نسبت دارد که آن را ارزشگذاری میکند.
در اصولی که مبنای یک پروژه منظر هستند، ژیل کلمان این ایده را مطرح میکند که : "انجام بیشترین اقدامات سازگار با بستر و پرهیز از مداخلات ناسازگار" (Clement, 1994)، چنانچه نقد منظر با این اصول منطبق شود و به معنای واقعی کلمه به کار رود، آیا ارزشهای فرهنگی این مناظر، که از دیدگاه اکولوژیک مقرون به صرفه نیستند، مغفول نمیماند؟ این اولویتبندی و ارائه راه حل پیشنهادی برای نقد منظر، نوعی باور اخلاقی را با الهام از کانت بکار میگیرد؛ احترام به اصولی که به خودی خود و بدون در نظرگرفتن عواقب ناشی از کاربرد آنها مفید فایده است."