Abstract:
با وجود زوال «گویش قدیم شیرازی» و جایگزینی آن به وسیله گویش دری از حدود سدههای نه و ده هجری، هنوز برخی نشانههای آن در «گویش شیرازی امروز» مشاهده میشود. بدین ترتیب، اگرچه عمده تفاوتهای گونهی زبانی رایج در شیراز با گویش گفتاری معیار، در حوزه تمایزهای لهجهای است؛ این گونهی زبانی واجد برخی ساختهای نحوی و واژگان مخصوص بهخود، یعنی واجد برخی خصائص گویشی نیز میباشد. در همین زمینه، در این گفتار، به بررسی چند ساخت نحوی گویش شیرازی امروز، یعنی «گذشتهی نقلی»، «ضمیر متصل فاعلی» و فعل «است» پرداختهشدهاست. گذشتهی نقلی در گویش شیرازی امروز، به دو شکل مختصر و کامل صرف میشود. تفاوت مهمی که بین صرف گذشتهی نقلی کامل در گویش معیار و گویش شیرازی دیده میشود، در نحوهی استفاده از فعل معین و شکل صرف آن است. ضمیر متصل فاعلی در گویش شیرازی بر دو شکل «?eš» و «?ešun» است. فعل «است» نیز در سه شکل مختلف بهکار میرود.
Although the old shirazy dialect is vanished and substituted by Dari dialect since sixteenth and seventeenth centuries, it has still some signs in the current shirazy dialect. So, although the main differences between the current diatype in shiraz and standard speech dialect are related to the differences between the accents, this diatype has some special structural patterns and words of its own which means that it has some features of a dialect. Hereupon, in this article, some of the structural patterns of shirazy dialect are studied: present perfect tense, attached subjective pronouns, verb to be(“ast” [=is]). In the current shirazy dialect, the present perfect tense is conjugated completely or in short forms. The important difference between the standard dialect
and the shirazy one is in the way of using the auxiliary verbs and their conjugations. The attached subjective pronouns in shirazy dialect are pronounced in two ways, “?es” and “?esun”. And verb to be is used in three different ways.
Machine summary:
صَرف فعل گذشته ي نقلي مختصر در گويش شـيرازي، جـز در «سوم شخص مفرد»، مطابق صرف «گذشته ي ساده » است و از نظر صورت واجي، ميـان اين دو گونه ي فعل تفاوت و تمايزي نيسـت ؛ بلکـه تفـاوت و تمـايز معنـايي از طريـق «واج گونه ها» شکل ميگيرد.
تفاوت مهمي که بين صرف گذشته ي نقلي کامل در گويش نوشتاري معيار و گويش شيرازي ديده ميشود، در نحوه ي استفاده از فعل معين و شـکل صـرف آن اسـت .
بعـد دربـاره ي شيوه ي استفاده از ضمير متصل فاعلي در زمان هاي مختلـف ايـن افعـال سـخن خواهـد رفت و اين جا اشاره بدين مطلب بسنده است که چـون ضـمير متصـل فـاعلي در فعـلِ «نشستن »، به گذشته ي ساده متصل نميشود (و يا به ندرت و احيانا در نزد گـويش وران معمّر متصل ميشود)، صرف اتصال اين ضـمائر را مـيتـوان نشـانه ي «گذشـته ي نقلـي کامل » به شمار آورد.
ha-š/ و /ha-šun-in٨١?/» استفاده ميشود (رک پانوشتِ کلباسـي، ١٣٦٧: ٤٣٩)؛ امـا در گويش شيرازي، همان گونه که گفته شد و تـا آن جـا کـه نگارنـده برشـمرده ، در صـرف پانزده فعل ناگذراي «آمدن ، ايستادن ، رفتن ، برگشتن ، بودن ، خوابيـدن ، مانـدن ، رسـيدن ، افتادن ، نشستن ، ترسيدن ، پريدن ، گريختن ، لرزيدن و مردن »، در هـر دو زمـان گذشـته و مضارع (با چند استثناء) و نيز در صرف چند ساختِ خاصِ يادشده در گـويش تهرانـي به کار ميرود.
تفاوت مهمي که بين صرف گذشته نقلي کامـل در گـويش نوشتاري معيار و گويش شيرازي ديده ميشود، در نحوه ي استفاده از فعل معين و شکل صرف آن است .