چکیده:
ابزار عقل برای اندیشیدن به شیوه منطقی، و هوش برای اندیشیدن به شکل انتزاعی، از مواهب خدادادی است. مکاتب مختلف بشری به گونه های متفاوتی به تبیین انسان و ویژگی های او پرداخته ولی از شناخت و تبیین همه جانبه درمورد انسان ناتوان بوده اند. اما دین اسلام به انسان به عنوان موجودی چند بعدی و دارای کارکردهای اخلاقی، توجه ویژه ای دارد. اسلام برای مدیریت رفتار انسانی، مومنان را به خودآگاهی، خودسازی و تهذیب و شناخت فضیلت ها و زیبایی های اخلاقی تشویق می کند که مقدمه ای برای خداشناسی است. این کنترل رفتارهای درونی و بیرونی، همان مدیریت هوش هیجانی است. هوش هیجانی یکی از مسائلی است که مدتی است بشر امروزی به آن توجه کرده، ولی اسلام از قرن ها پیش به زندگی بشر در ابعاد مختلف نگریسته است. قرآن کریم، نهج البلاغه، احادیث و روایات به عنوان مهم ترین منابع علمی ـ اخلاقی و تربیتی اسلام، در کنار دیگر امور زندگی، قابلیت ها و کارکرد هوش هیجانی را برای انسان ها به ویژه مومنان یادآور شده اند تا از طریق مدیریت عواطف و هیجانات در فعالیت های روزمره و رفتارهای انسانی ـ به خصوص در تعامل با انسان ها ـ به هدف غایی خلقت خود نزدیک شوند.
Human mind and intelligence, respectively for thinking logically and thinking abstractly, are among the God-given gifts. Islamic teachings have paid special attention to human as a multi-dimensional creature with moral functions. In order to manage humane behavior, Islam encourages believers toward self-awareness, self-improvement, refinement, recognition of virtues, and moral beauties which are a prelude to theology. This control of internal and external behavior is the same as management of emotional intelligence. Emotional intelligence is among those issues which have been brought into notice by the contemporary human; however, from centuries ago, Islam has noticed to different dimensions of human life. The holy Quran, Nhaj ulbalaghah, Hadiths and traditions, as the most important scientific-moral and educational resources of Islam, beside the other affairs of life, have reminded human the capabilities and functions of emotional intelligence in an objective and palpable form so that through managing the feelings and emotions in daily activities and humane behavior, especially in interaction with people, human may approach the ultimate purpose of his creation.
خلاصه ماشینی:
قرآن کریم، نهجالبلاغه، احادیث و روایات بهعنوان مهمترین منابع علمی ـ اخلاقی و تربیتی اسلام، در کنار دیگر امور زندگی، قابلیتها و کارکرد هوش هیجانی را برای انسانها بهویژه مؤمنان یادآور شدهاند تا از طریق مدیریت عواطف و هیجانات در فعالیتهای روزمره و رفتارهای انسانی ـ بهخصوص در تعامل با انسانها ـ به هدف غایی خلقت خود نزدیک شوند.
حال پرسش این است که ابزار قوی برای کنترل عواطف و تصمیمگیریها در رفتار انسان کدام است؟ آیا میتوان با آن ابزار در زندگی فردی و اجتماعی مدیریت کرد؟ پاسخ اجمالی اینکه، با استفاده بهینه از عقل برای امور منطقی، و هوش برای امور انتزاعی، میتوان کنترل روحی و روانی انسان را به صورت کاربردی و رفتاری در دست گرفت.
(قربانی و همکاران: 154) جدول (1): قابلیتهای هوش هیجانی الف) قابلیت فردی خودآگاهی ـ آگاهی هیجانی ـ خودارزیابی صحیح ـ خودباوری خودگردانی ـ خودکنترلی ـ وظیفهشناسی ـ قابلاعتماد بودن ـ انطباقپذیری ـ نوآوری انگیزش ـ رشدگرایی ـ تعهد ـ ابتکار ـ خوشبینی ب) قابلیت اجتماعی همدلی ـ شناخت / درک دیگران ـ بالندگی دیگران ـ خدمتمداری ـ هدایت تنوعو ـ آگاهی سیاسی صورتهای اجتماعی ـ نفوذگذاری ـ ارتباطات ـ مدیریت تضاد ـ رهبری ـ تسریع تغیر ـ پیوندسازی ـ تشریک مساعی و مشارکت ـ ظرفیتهای گروهی مؤلفههای هوش هیجانی در جدول (2) مشخص شده است.
(حیدری تفرشی و همکاران، 1390: 360) رویکرد مدیریت هوش هیجانی در اسلام آفرینش جهان هدفمند بوده و خلقت انسان نیز با هدف است.
(مکارم شیرازی، 1392: تفسیر آیه 2 سوره انسان) از میان انبوه مواردی که میتوان مدیریت هوش هیجانی را بر آنها اعمال کرد، پنج معیار را که مورد نظر گولمن است با نوع نگاه ویژه اسلامی بررسی میکنیم.