چکیده:
این مقاله بر آن است که با خوانش رمان هـای اجتمـاعی نگـارش یافتـه در دوره رضـا پهلـوی (١٣٠٠-١٣٢٠ هجری شمسی ) به روایت چگونگی تولید و بازتولید فضاهای شهری تهران دست یابد. بر این اساس ، رمان های تهران مخوف و یادگار یک شب از مشفق کاظمی ، تفریحات شب از مسعود و زیبا نوشته حجازی انتخـاب و بـا استفاده از نظرات لفور و روش تحلیل محتوای کیفی تحلیل شدند. لفور فضا را واقعیتی اجتماعی می دانـد کـه در هر عصری به صورتی خاص تولید می شود. او با سه مفهوم "بازنمایی فضا"، "فضای بازنمایی شده " و"عمـل فضایی " به بیان چگونگی "تولید فضا" می پردازد. با به کارگیری مفاهیم لفـوری و مـشخص کـردن مـضامین "ریتم "، "تولیدفضا"، "ارزش مبادله " و "ارزش مصرف " این نتیجه حاصل شد که قریب به اتفاق تهرانی هـا در آن دوره به تولید و بازتولید فضاهای شهری نپرداخته و صرفا قـشر کوچـک تحـصیل کـرده ی فرنگـی مـاب و متجدد بوده است که فضاهای شهری تهران را در تناقضات مدرنیته بازتولید کرده اند. این در حـالی اسـت کـه حکومت و ایدئولوژی حاکم برای تحکیم قدرت خویش به تولید و بازتولیـد فـضاهای شـهری پرداختـه اسـت . همچنین نتایج بررسی "ریتم چرخه ای " و "ریتم خطی " نشان می دهد که شهر تهران در ابتـدای مواجهـه ی جدی با مدرنیزاسیون قرار داشته است .
خلاصه ماشینی:
به هر روی ، از خلال خوانش این رمان ها خواهان مطالعـه ی زندگی روزمـره مـردم در تهـران قـدیم بـوده ایـم و مشخـصا مـی خـواهیم بـدانیم آیـا اقـدامات مدرنیزاسیون رضا شاهی با تجربه تناقض در زندگی روزمره مردم همراه بوده است ؟ آیا مردم بـه تولید و باز تولید فضاهای شهری و مسکونی پرداخته اند؟ آیا این امر برای گـم کـردن تناقـضات ناشی از مدرنیزاسیون و مشخصا تنـاقض میـان ارزش مبادلـه و ارزش مـصرف بـوده اسـت ؟ و از سوی دیگر، آیا قدرت و ایدئولوژی حاکم نیز به تولیـد و بازتولیـد فـضاهای شـهری و مـسکونی پرداخته اند؟ ریتم ها در شهر چگونه است و کدام نوع ریتم (چرخه ای یا خطی ) در آن غلبه دارد؟ هنری لفور و بازتولید اجتماعی فضا هنری لفور تئوری "بازتولید اجتماعی فضا١" را بر اساس ماتریالیسم دیالکتیک مارکس ، آگـاهی هگل و زبان و قدرت نیچه پایه گذاری می کند و دیدگاه جدیـدی بـه روی فـضا، زمـان و روابـط میان این دو در جامعه شهری می گشاید که با نقد کنشگر منفعل در حیطـه ی زنـدگی روزمـره همراه است .
Space Of Representations فضاهای بازنمایانده همان فضاهای زندگی روزمره است کـه از خـلال نمادهـا، نـشانه هـا و تصاویر ساکنان و استفاده کنندگانش درک می شوند و همچون لایه ای بـر فـراز فـضای فیزیکـی قرار دارند.
در این میان ، کنش های فضایی از طرفی در انـسجام و پیوسـتگی فضای سرمایه داری از خلال فضای تصور شده و فضای بازنمایی هـا عمـل مـی کننـد و از طرفـی واسطه ای در بازتولید تفکیک فضا – مکان اند، زیرا بر فضاهای زیسته زندگی روزمره نیـز دلالـت دارند.
(
, 
, 
)
