چکیده:
در این جستار به واژگان و عبارتهایی می پردازیم که در یک بازة زمانی به دلیل های ویژهای در زبان گفتاری یا نوشتاری شهروندان یک مرز و بوم فراگیر، یا به گفته ای دیگر «مد» می شوند و سپس کاربرد و تاثیرشان با گذشت زمان دگرگون می گردد یا از میان می رود. ما چنین واژگان و عبارتهایی را ب ترتیب «مدواژه» و «عبارت مد» می نامیم . پیشینة پژوهش دربارة مدواژه در کشور آلمان به سدة نوزدهم میلادی باز می گردد و از آن هنگام کتابها و جستارهای بی شماری در این حوزه نوشته شدهاند، اما در قلمروی زبان پارسی تاکنون پژوهشی ویژه در این زمینه انجام نشده است . بنابراین نخست تلاش می کنیم تا گزیدهای از دیدگاههای برخی از زبانشناسان آلمانی را در این باره گرد آوریم . ما این دو مفهوم را در یک گروهبندی ویژه دو بخش می کنیم ؛ «مدواژهها و عبارتهای مد همگانی » که دربرگیرندة همواژههای مد در زبان ملی درصد بالایی از مردم می باشند و «مدواژهها و عبارتهای مد در زبان جوانان ». پژوهش کنونی را به بخش نخست کرانمند می کنیم و برای دستیابی به هدف بنیادین خود که همانا ارائة شناختی کمابیش گویا از گوهرة مدواژه، بررسی سرچشمه های پدیدارشدن آن و نیز داوری دربارة سودرسانی یا آسیب رسانی آن به زبان است ، می کوشیم تا از نمونه های روشنگرانه در گسترة زبانهای پارسی و آلمانی به همراه یک ارزیابی برابرسنجشی میان آن دو بهره بگیریم .
خلاصه ماشینی:
پژوهش کنونی را به بخش نخست کرانمند می کنیم و برای دستیابی به هدف بنیادین خود که همانا ارائة شناختی کمابیش گویا از گوهرة مدواژه، بررسی سرچشمه های پدیدارشدن آن و نیز داوری دربارة سودرسانی یا آسیب رسانی آن به زبان است ، می کوشیم تا از نمونه های روشنگرانه در گسترة زبانهای پارسی و آلمانی به همراه یک ارزیابی برابرسنجشی میان آن دو بهره بگیریم .
در این جستار به دنبال پاسخ هایی برازنده به پرسش های زیر هستیم : - آیا می توان مدواژه را تعریف کرد؟ - آیا معیار مشخص و یکتایی برای شناسایی مدواژهها در دست است ؟ - آیا هر واژهای که پس از یک دورة زمانی از میان می رود، مدواژه است ؟ - مدواژهها چگونه پدید می آیند و پشتوانة زمانی آنها چیست ؟ - آیا رخنه کردن مدواژهها در یک زبان به سود آن زبان است یا بیشتر به آن آسیب می رساند؟ - آیا مدواژگانی همسان در دو زبان پارسی و آلمانی وجود دارند؟ گلة آغازین بیشتر زبانشناسان آلمانی همواره بر این نکته استوار بوده است که مدواژهها به سادگی به زبان گفتاری و نوشتاری و به ویژه به گسترة ادبیات پیشرفته راه پیدا کردهاند و می کنند.
در نمونة پایانی واژة «prima» را بررسی می کنیم که یک مدواژة قدیمی به معنی «عالی »، «بی نظیر»، «محشر» یا «معرکه » است و به جای بسیاری از واژههای آلمانی که برخی از آنها را در جمله های زیر با بندواژههای کج نشان دادهایم ، به کار برده می شود: Das Wetter ist heute angenehm.