چکیده:
رویکرد تاریخی نگری خاورشناسان در ورود به مسائل دینی و از جمله علوم قرآنی بهویژه مسئله تاریخ و تفسیر قرآن کریم، با آسیب جدی عدم نگاه ساختاری به مکتب تاریخنگاری اسلامی مواجه است. این رویکرد البته در محافل اخباریگری نیز مشاهده میشود. علت این آسیب را میتوان تفکیک تاریخ از حدیث و ارائه تعریفی ناقص از مفهوم حدیث دانست. تواتر تاریخی نیز یکی از شاخصههای تاریخنگاری اسلامی است که در رویکرد تاریخی نگری باید موردتوجه باشد. تواتر، اصطلاحی اسلامی است که بر مبنای آن اعتبار تاریخ بیشتر از آنکه بر گزارههای منفرد تاریخی باشد بر متواترات تاریخی بنا نهاده شده است. تواتر تاریخی البته توسعه معنایی دارد و صرفا شامل تواتر لفظی نمیشود. تحلیلهای خاورشناسان و رویکرد اخباریان در حوزه تاریخ قرآن و روایات تفسیری تاریخی، به مسئله تواتر بیتوجه بوده و یکان یکان اخبار تاریخی را صرفا بر مبنای مقام بیانشان، مبنای تحلیل خود قرار دادهاند.
خلاصه ماشینی:
ir"/>: استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، پردیس فارابی دانشگاه تهران دوفصلنامه تخصصی پژوهشهای میانرشته ای قرآن کریم سال پنجم، شماره دوم، پائیز و زمستان 1393، ص 48 -35 تاریخ دریافت مقاله: 25/8/1393 تاریخ پذیرش مقاله: 21/11/1393 چکیده رویکرد تاریخی نگری خاورشناسان در ورود به مسائل دینی و از جمله علوم قرآنی بهویژه مسئله تاریخ و تفسیر قرآن کریم، با آسیب جدی عدم نگاه ساختاری به مکتب تاریخنگاری اسلامی مواجه است.
تحلیلهای خاورشناسان و رویکرد اخباریان در حوزه تاریخ قرآن و روایات تفسیری تاریخی، به مسئله تواتر بیتوجه بوده و یکان یکان اخبار تاریخی را صرفا بر مبنای مقام بیانشان، مبنای تحلیل خود قرار دادهاند.
درواقع تا زمانی که فلسفه طرح مباحثی چون تاریخ قرآن، تاریخ حدیث، تاریخ تفسیر و مسائلی از این دست روشن نشود بدیهی است که نمیتوان قدمهای بعدی را برداشت؛ اما به لحاظ روشی باید پرسید آیا اساسا روش تاریخی نگری، روش نادرستی است؟ چنانچه برخی با احساس خطر نسبت به این روش گفتهاند: دامنه تاریخی نگری، کل پدیدههای تاریخی، افکار، عقاید، معرفت و فهم انسانها را درنوردیده است (عرب صالحی، 1390: 15).
مراد از این تعبیر آن است که گاه مجموعهای از اخبار آحاد روایت میشود که با در نظر گرفتن شرایط مختلف، برای مراجعان، علم اجمالی ایجاد میکند که بهطور عادی همة آنها نباید دروغ باشد؛ بهعبارتدیگر، قطعا برخی از این اخبار به همان صورت صادر شده است؛ اما به همه توسعهای که به معنای تواتر داده شده است، به نظر میرسد مفهوم تواتر، هنوز نیاز به بازکاوی دارد.