چکیده:
تمدن سازی ملازم با تولید در عرصه های علم و فرهنگ، سیاست و قدرت و اقتصاد و ثروت است و تولید هیچ یک از اینها بدون امنیت میسر نیست و تولید امنیت بدون دانش امنیتی امکان ناپذیر است. تاسیس تمدن اسلامی و شکوفایی خیره کننده آن موید وجود پشتوانه های دانشی و از جمله دانش امنیتی است. حال پرسش اساسی این است که سنت های پژوهشی و مطالعاتی متفکران و دانشمندان مسلمان در حوزه مباحث «امنیتی» چه بوده است؟ مقاله حاضر، ضمن برشمردن این سنت های مطالعاتی تمرکز خود را بر بررسی سنت مطالعات فقهی امنیت در علوم اسلامی گذاشته است. برخی از ویژگی های این سنت مطالعاتی، که در این مقاله مورد بحث قرار گرفته از این قرار است: جامعیت و فراگیری نسبی نسبت به ساحات، سطوح، موضوعات و قلمروهای امنیت، جامعیت و فراگیری نسبی نسبت به تهدیدات و امنیت سخت و نرم، جامعیت و فراگیری نسبی نسبت به کارگزاران امنیت و تهدید. از مزایای این سنت مطالعاتی نیز می توان به رواج آن در جوامع اسلامی و در نتیجه اثرگذاری بیشتر بویژه از منظر تبعیت از فرامین رهبران مذهبی چه به لحاظ حکم حکومتی و چه به لحاظ فتوی و نیز فراگیری نسبت به همه رفتارها اشاره کرد. فقه امنیت به لحاظ دانشی نیز از مختصاتی چون روشمند بودن، نظام مند بودن، هدفمند بودن و عملیاتی و عینی و در نتیجه توجه عمده به مظاهر و شاخص های تهدید و امنیت برخوردار است.
Civilization-building requires production in the spheres of science، culture، politics، power، economy and wealth. The production of these is not possible without security and producing security is not possible without security knowledge. The establishment of Islamic civilization and its glorious flourishing verifies the knowledge backgrounds، including security knowledge. Now the basic question is: What are the research traditions of Muslim thinkers and scientists in the realm of security? This article reviews these study traditions and focuses on the Fiqh studies tradition on security in the Islamic sciences. Some of the characteristics of this study tradition discussed in this article are as follows: relative comprehensiveness regarding the spheres، levels، topics and realms of security; relative comprehensiveness regarding soft and hard threats and security; relative comprehensiveness regarding the agents of security and threat. The advantages of this tradition include its prevalence in the Islamic societies، consequently its effectiveness particularly from the viewpoint of following religious leaders'' commands in terms of governmental verdict، Fatwa and comprehensiveness towards all behaviors. In terms of knowledge، the security fiqh also enjoys features as being methodic، systematic، goal-oriented، operational، objective and consequently paying attention to the manifestations and parameters of threat and security.
خلاصه ماشینی:
اين مسئله ، با توجه به اينکه حوزة مطالعات امنيتي ، با پديـدة «امنيـت » بـه مثابـه امري هنجاري سروکار دارد، به شدت آغشته به زمينه هاي ارزشي و بومي است و جز در سطح يافته هاي سخت افزاري ، قابل اقتباس و بهره برداري نيست ، جاي تأمل دارد؛ از اين رو مراجعه به سنت مطالعات امنيتي در علوم اسلامي امري لازم و بازشناسـي ، بازسازي و نوسازي آن ، متناسب با شرايط و اقتضائات ارزشي و بومي ، به منظور ارائه راهکارهايي براي خروج جهان و به ويژه جهان اسـلام از انحطـاط امنيتـي ، از طريـق ارائه مکتب امنيتي اسلام ، ضروري است .
اهميت و ضرورت اين مسئله زماني روشن تر مي شود که بـه ايـن نکتـه توجـه کنيم که سنت مطالعات امنيتي در علوم اسلامي ، سـنتي اسـت کـه بـه انـدازة تـاريخ اسلام قدمت دارد، زيرا پيدايش اسلام مباحث گسترده امنيتـي را بـا خـود بـه همـراه ١٨٣ داشت ، چه سه سال اول دعوت پيامبر اسلام (ص ) که دعوت مخفي بود و چه بعد از آن ، که همراه با رنج و زحمت و دفاع بود.
١. جايگاه امنيت در فقه از آنجا که گزاره هاي فقهي به شکل «حکم » ارائه مي شود و «فقيـه » فـردي اسـت کـه حکم موضوعات را از ادله تفصيلي استنباط مي کنـد، لـذا لازم اسـت بـه ايـن نکتـه پرداخته شود که «امنيت » در فقه داراي چه حکمي است ؟ نوع آن حکـم چيسـت ؟ و تا چه حد احکام ديگر را تحت تأثير خود قرار مي دهد.