چکیده:
آیات قرآن ، یکی از منابع علم اصول است ؛ لذا بررسی متمرکز همه آیات مربوط به یک مبحث اصـولی، پژوهشی است بایسته . مطالعه تطبیقی آیات مورد استفاده در علم اصول ، سبب روشن شدن دیدگاه هـای تفسیری - اصولی دانشمندان فریقین میگردد. در بحث مفاهیم علم اصـول نیـز از آیـاتی اسـتفاده شـده است که در نوشتار پیش رو به بررسی تطبیقی آنها از دید مفسـران و اصـولیون شـیعه و سـی پرداختـه میشود. با به کارگیری شیوه تطبیق دیدگاه ها، میتوان به پویایی و وسعت اندیشه های اصولی و تفسیری دانشمندان شیعه در پرتو استفاده از سنت معصومین ^ پی برد.
خلاصه ماشینی:
ک: مظفر، أصـول الفقـه ١٤٣٠: ١/ ١٥٤- ١٥٥؛ محمدی خراسانی، شرح اصول فقه ١٣٨٧: ١/ ١٩٤؛ محمـدی خراسـانی، شـرح اصـول اسـتنباط : ١/ ١٨٥) آیت الله مکارم شیرازی مینویسد: «مفهوم ، حکم غیر مذکور در کلام است که حکم مذکور، بر آن دلالت دارد» (مکارم شیرازی، همان ).
دیدگاه عالمان اهل تسنن در مورد روش استدلال به عدم مفهوم شرط در آیه مذکور، میتوان سه دیدگاه کلی برای علمـای اهـل سـنت در نظر گرفت : دیدگاه اول : عده ای مانند ابن عربی (مالکیمذهب )،(٣) کیاهراسی (٤) و بیضاوی (شافعیمذهب )،(٥) همان روش بیان انتفاء حکم به انتفاء موضوع را پیموده اند (ر.
جمع بندی بحث با توجه به مطالب گفته شده ، آرای علمای شیعه و سنی درباره مفهوم نداشتن جمله شرط در آیه مذکور، هر کدام به سه دیدگاه تقسیم شد که دیدگاه اول (یعنی انتفاء حکم به انتفاء موضوع )، از سـوی تعـداد بیشـتری از عالمـان مطرح شد و سپس دیدگاه سوم (یعنی در مقام بیان سبب و حادثه نزول بودن آیه )؛ اما در نقد برخی دیدگاه ها چه در میان دانشمندان اهل تسنن و چه شیعه ، باید گفت که دیدگاه «حقیقی نبودن شرط » در آیه ذکر شـده کـه شـیخ طوسی و ابوحیان آن را بیان کرده اند (دیدگاه دوم در میان شیعه و نیز اهل تسنن )، نیاز بـه دلیـل دارد.