چکیده:
در این مقاله کوشش کردهایم، با ذکر مستنداتی از متن کتاب تاریخ بیهقی و نیز مستند به برخی از ویژگیهای داستانی در آثار معاصران، اثبات نماییم که تاریخ بیهقی فراتر از کتاب تاریخ در معنای مصطلح و در حقیقت یک اثر پرمحتوای سیاسی، اجتماعی، اخلاقی و ادبی با زمینههای داستانی همچون داستان تاریخی است؛ ضمن آن که ویژگیهای گزارش، روزنامه و فیلمنامه نویسی را هم یکجا داراست. و لذا تاریخی است از لونی دیگر.
این اثر همچون اثری ادبی است که مشحون از فصاحت و بلاغت است و آیینه تمام نمای بخشی از اوضاع و احوال دوره غزنویان است. توصیفات بسیار عالی و شبه سینمایی بیهقی محل تامل بسیار است؛ نظیر توصیفات بسیار کار آمد و در عین حال دراماتیک «مراسم اعدام حسنک».
بیهقی به رسالت اخلاقی قائل بوده، اثرش به کتاب اخلاق شبیه است و زبان بیهقی زبان مودب و مربی است؛ او هر کلامی را بر زبان نمیراند و سخن را آراسته و پیراسته میکند، طول و عرضی که او به کارش داده، «قالب تنگ تاریخ را شکسته» و تاریخ او را به قلمرو ادبیات و رمان وارد کرده است. بیهقی دبیر، با همت و پشتکار و حوصله فراوان در مشاهده و ثبت جزئیات و صحنه آرایی و به تصویر کشیدن وقایع و شخصیتپردازی و گفتگونویسی و ایجاد حس تعلیق و انتظار در مخاطبانش، توانست اولین رمان تاریخی ادبیات فارسی را با محوری ترین عنصر، یعنی «شخصیت پردازی» بنویسد.
In this article we tried to say : the Beihaghi history،beyond the colloquial sense about the history book،in fact is an expressive moral،social and literary book، and in addition to having the features of reports،newspaper and film composing، it is like a historical story and its a history of another kind.
This article is ful of rhetoric and is a mirror of Beihaghi period. The Beihaghis excellent and quasi-cinematic descriptions is a place for contemplation.
One of the most efficient and dramatic descriptions in Beihaghi history appears on «the gallows of Hasanak.»
Beihaghi is awar of his moral duty،and his work is like an ethical book and his language is a courteous language،he does not use of discourteous words and makes decorous and trim sentences،the length and width he has given to his work، has broken the narrow frame of history and led his work to the realm of literature and novels.
Beihaghi، with ambition،assiduity and patience in observing and recording the details and displaying the events and characterization and writing the dialogues and creating a sense of suspense in the audience، could write the first Persian historical novel with most central element ،namely characterization.
خلاصه ماشینی:
com پژوهشي در تاريخنگاري بيهقي چکيده در اين مقاله کوشش کرده ايم ، با ذکر مستنداتي از متن کتاب تاريخ بيهقي و نيز مستند به برخي از ويژگيهاي داستاني در آثار معاصران ، اثبات نماييم که تاريخ بيهقي فراتر از کتاب تاريخ در معناي مصطلح و در حقيقت يک اثر پرمحتواي سياسي، اجتماعي، اخلاقي و ادبي با زمينه هاي داستاني همچون داستان تاريخي است ؛ ضمن آن که ويژگيهاي گزارش ، روزنامه و فيلم نامه نويسي را هم يکجا داراست .
و لذا ما سعي کرديم با ذکر مستنداتي از متن کتاب تاريخ بيهقي و نيز مستند به برخي از ويژگيهاي داستاني در آثار نويسندگان معاصر اثبات نماييم تاريخ بيهقي فراتر از کتاب تاريخ در معناي مصطلح و در حقيقت يک اثر پر محتواي سياسي، اجتماعي، اخلاقي و ادبي با زمينه هاي داستاني همچون داستان تاريخي است ؛ نيم نگاهي به آثار و مقالات چاپ شده دربارة تاريخ بيهقي نشان از آن دارد که «هرکسي از ظن خود شد يار او» با اين تفاوت که ظن قريب به اتفاق همگان بر خلاف هنديان در خانۀ تاريک مولوي، درست است ؛ ضمن اين که همگي آنها اذعان به «تاريخ بودن » اثر دارند و معتقدند اين کتاب يک اثر ارزشمند تاريخي است ، به علاوه بعضي آن را از ديدگاه داستان نويسي يک رمان واقعي و بعضي آن را همچون فيلم نامه يا نمايشنامه دانسته و حتي از نگاهي آن را اثر جامعه شناسانۀ عصر غزنوي و يا کتاب اخلاق و آداب جنگ دانسته اند.
(
, 
, 
)
