چکیده:
این مقاله با کاربست روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از اسناد و منابع تاریخی، عوامل موثر در شکل گیری رویداد استقلال خواهی بخش های غربی ایالت آذربایجان را در جنگ جهانی اول شناسایی و مورد بررسی قرار داده است . بسیار روشن است که وقوع چنین رخدادی در این حوزة جغرافیایی با پیشینه تاریخی ـ اجتماعی مستعد، حاصل درهم آمیزی عوامل بسترساز و مبانی ساختاری شکل گیری اندیشه استقلال طلبی است . تنوع قومی و زبانی مانند حضور ارامنه ، اسوریان ، و اقوام ترک زبان ، نقش زندگی و تفکر ایلی، حضور و فعالیت میسیون ها و هیئت های مذهبی مسیحی و جبهه بندیهای سیاسی و سرزمینی دولت های درگیر در جنگ جهانی اول ، به ویژه کشورهای همسایه ایران ، از جمله عوامل موثر در روند استقلال جویی به شمار میروند؛ در مقاله کوشیده شده است که نقش متقابل دو همسایه شمالی (روس ) و غربی (عثمانی) و گروه های هواخواه آنان در تلاش مسیحیان برای استقلال خواهی مورد واکاوی قرار گیرد. زیرا شناخت چرایی و چگونگی این موضوع در درک بهتر تاریخ سیاسی، اجتماعی و مذهبی ایران در دوران مورد بحث نقش مهمی دارد.
Through a descriptive-analytic method and using historical resources and documentaries، this paper is to identify and examine the factors affecting the formation of independence process in the western parts of the state of Azerbaijan during the World War I. It is very clear that the occurrence of such event in this geographical area، talented with a socio-historical background، is the result of integration between some predisposing factors and structural foundations related to the formation of the idea of independence. Ethnic and linguistic diversity- such as Armenians، Assyrians and Turkish speaking peoples، the role of tribal thought and life، the presence of missionaries and other religious activities، and the political and territorial factions of the states involved in the World War I –specially Iran's neighboring states – are among the effective factors considered in the process of seeking independence; it has been tried، in present article، to analyze the interacted role of two neighbors، Russia in North and Ottoman in West and other enthusiast groups in support of Christians efforts to gain independence، because it makes a better understanding of Iran's political، sociological and religious history during the discussed era.
خلاصه ماشینی:
"تنوع قومی و زبانی مانند حضور ارامنه ، اسوریان ، و اقوام ترک زبان ، نقش زندگی و تفکر ایلی، حضور و فعالیت میسیون ها و هیئت های مذهبی مسیحی و جبهه بندیهای سیاسی و سرزمینی دولت های درگیر در جنگ جهانی اول ، به ویژه کشورهای همسایۀ ایران ، از جملۀ عوامل مؤثر در روند استقلال جویی به شمار میروند؛ در مقاله کوشیده شده است که نقش متقابل دو همسایۀ شمالی (روس ) و غربی (عثمانی) و گروه های هواخواه آنان در تلاش مسیحیان برای استقلال خواهی مورد واکاوی قرار گیرد.
ش / ١٩٧١٧م ) با پشتیبانی روس ها و همکاری میسیون های فرانسوی و آمریکایی با اهالی شهرهای تحت فرمان خود کینه جویی میکردند (سایکس ، ص ٦٧٢)، دریافتند که در صورت خروج حامیان روس خود، در برابر ارتش عثمانی و کردهای هوادار آنان تنها خواهند ماند؛ بنابراین ، بسیاری از آنها طرح تشکیل نیروی سیاسی– نظامی مسیحی را پذیرفتند (نیکیتین ، صص ٢٣٦-٢٣٨)؛ البته باید گفت آنچه در شکل گیری و پذیرش این نقشه در میان مسیحیان ساکن ایران تأثیر داشت ، حضور جیلوهای مهاجر عثمانی و برخی اقوام ارمنی قفقازیه بود؛ به عبارت دیگر، تمایل نسبتا زیاد این گروه ها به طرح یاد شده ، سایر مسیحیان را به نوعی در برابر کار انجام شده قرار داد (دهقان ، ص ٤٨٦)."