چکیده:
مطالعهی سن ازدواج و عوامل موثر بر آن یکی از موضوعات مورد بررسی در جمعیتشناسی بوده است. گر چه اکثر مطالعات بر بالا رفتن سن ازدواج تاکید کردهاند، ولی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه از جمله ایران ازدواج در سنین پایین بخصوص برای دختران قابل ملاحظه است. ازدواج در سنین پایین از یکسو مانعی در جهت پیشرفت زنان در عرصههای مختلف زندگی (از جمله تحصیلات، اشتغال و ...) بوده و از طرف دیگر از لحاظ بهداشتی و روانی پیامدهای منفی فراوانی بر جای میگذارد. به همین دلیل، مطالعهی پیش زمینههای ازدواج دختران در سنین پایین و پیامدهای آن میتواند گامی در جهت جلوگیری از ازدواج زود هنگام باشد. در بررسی حاضر عوامل و پیش زمینههای اجتماعی ـ جمعیتی ازدواج زود هنگام زنان (ازدواج قبل از 18 سالگی) در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور تحلیل ثانویه بروی دادههای « طرح آمارگیری از خصوصیات اجتماعی ـ اقتصادی خانوار » صورت گرفته است. نتایج نشان داد که نسبت ازدواج زود هنگام زنان ایرانی در سال 1350 برابر 5/75 درصد بوده و این نسبت در سال 1360 به 2/46 درصد، در سال 1370 به 1/32 درصد و در سال 1380 به 2/23 درصد کاهش یافته است. اگر چه در برخی از سالها ازدواج زود هنگام نسبت به سالهای قبل افزایش یافته است ولی در یک روند کلی نسبت ازدواج زود هنگام زنان ایرانی در فاصله سالهای 1350 تا 1380 یک روند کاهشی داشته است. ولی با مقایسهی نسبت ازدواج زود هنگام زنان ایرانی با کشورهای دیگر متوجه میشویم که همچنان نسبت ازدواج زود هنگام زنان در ایران بالاست. نتایج حاصل از رگرسیون لوجستیک نشان میدهد که متغیر میزان تحصیلات زنان و متغیرهای دورهی ازدواج، قومیت، نسبت خویشاوندی با همسر، وضعیت اشتغال در زمان ازدواج، محل سکونت و میزان تحصیلات همسر به ترتیب از نظر بهبود کایاسکوئر بیشترین اهمیت را داشتهاند. 22 درصد از تغییرات ازدواج زود هنگام توسط متغیرهای مستقل تبیین شد.
خلاصه ماشینی:
نتایج حاصل از رگرسیون لوجستیک نشان میدهد که متغیر میزان تحصیلات زنان و متغیرهای دورهی ازدواج، قومیت، نسبت خویشاوندی با همسر، وضعیت اشتغال در زمان ازدواج، محل سکونت و میزان تحصیلات همسر به ترتیب از نظر بهبود کایاسکوئر بیشترین اهمیت را داشتهاند.
ازدواج بایستی با رضایت کامل و آزاد زوجین صورت گیرد» (ماثور، 2003)؛ بنابراین دخترانی که در سنین پایین ازدواج میکنند، به علت اینکه به بلوغ کافی نرسیدهاند ازدواج آنها همراه با رضایت کامل و آزاد نبوده و حقوق انسانی آنها رعایت نشده است؛ همچنین در بیانیهی فوق کودک 2 در سال 1989 برخی از حقوق دختران در زمینهی ازدواج زود هنگام ارائه شده early marriage convention on the rights of the child (CRS) است.
به این ترتیب، تعداد نمونه از 5639 به 4980 نفر کاهش یافت که در نهایت با حذف زنان گروه قومی ترکمن (به علت کم بودن تعداد نمونه) و حذف زنانی که مدت ازدواجشان بیش از سی سال بود (به علت کم بودن تعداد نمونه)، تعداد 4641 زن حداقل یکبار ازدواج کرده 49-15 ساله به عنوان واحد تحلیل انتخاب شده و اطلاعات مربوط به آنها مورد بررسی قرار گرفته است.
با توجه به اینکه در بررسی حاضر از رگرسیون لوجستیک برای تجزیه و تحلیل دادهها استفاده شده لذا فقط تأثیر مستقیم متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته (ازدواج زود هنگام) مدنظر بوده و روابط غیر مستقیم به صورت نقطهچین نشان داده شده و این روابط مورد آزمون قرار نگرفته است.