چکیده:
منشا بسیاری از ایهام های جذّاب شعر حافظ ، در چندگانگی تفسیرهـای مربـوط بـه تعیـین مخاطب شعر اوست . مترجم ادبی موّفق کسی است که درجه ابهام آمیزی متن را در فراینـد ترجمه حفظ کند. یکی از مشکلاتی که در فرایند ترجمه رخ می دهد، عدم تناسب ساخت - های دستوری و ویژگی های صرفی و نحوی زبان مبدا و مقصد است . این امـر در ترجمـه ادبی و به ویژه ترجمه شعر که گاه مبتنی بر همین ویژگی های صوری برای خلق ابهـام هـای خیال انگیز است ، بیش ازپیش چالش برانگیز خواهد بود. با توجه به فقدان مشخصه جنس در نظام ضمیری زبان فارسی ، برگردان ضمیر «او» که بـه معشـوق حـافظ اشـاره مـی کنـد، در ترجمه انگلیسی امری چالش برانگیز است ، چراکه مترجم مجبور بـه اسـتفاده از یکـی از دو ضمیر مذکّر یا موّنث خواهد بود که هرکدام تفسیری خاص را برمی انگیـزد. ایـن مقالـه بـا بررسی نمونه هایی از ترجمه شعر حافظ توسط سه مترجم ، به تحلیل و دسته بنـدی شـیوه - های ایشان در برگردان ضمیر سوم شخص مفرد می پردازد.
خلاصه ماشینی:
"زرین کوب نیز دربارة درونمایة محوری کلام حـافظ مـی گویـد: «پیام حافظ ، عشق است و تمام جهان بینی او برعشق مبتنی است و بر مفهوم از خود رهایی کـه عشق ، خود، جز آن حاصلی ندارد، استوار گردیده است »( ١٣٧٤، ص ١٧٦)، و «او»یـی کـه در اشعار وی مورد خطاب قرارمی گیرد، گاه به معشوق حقیقی و گاه بـه معشـوق مجـازی ، تعلـق دارد و به این دلیل است که در ترجمة ضمیر سوم شخص «او» در اشعار حافظ ، مترجم بر سـر دوراهی حقیقت و مجاز، سرگردان می ماند و در تشخیص آسـمانی یـا زمینـی بـودن محبـوب شاعر، تردید می کند.
مثال ١: غزل ١ بیت اول و در بعضی موارد ابیات اول و دوم : الا یـــا ایهـــا الســـاقی ادرکاســـا و ناولهـــا که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل هـا ببوی نافه ای کـاخر صـبا زان طـره بگشـاید زتاب جعد مشکینش چه خون افتاد در دل ها در مثال های ذیل مترجمان در ترجمة این ابیات از ضمیر سـوم شـخص «she/her» اسـتفاده کردند زیرا بر این دیدگاه بودند که ضمیر سوم شخص «او»یی کـه در ایـن ابیـات وجـود دارد اشاره به یار مجازی حافظ دارد و جنسیت مخاطب حافظ را مؤنث دانستند: ١.
تا جایی که هـر سـه متـرجم در ابیـات غیـر عرفانی از هر دو ضمیر he و she استفاده کرده بودند که این مطلب ، خود به خـود، سـؤالی را در ذهن مخاطب به وجود می آورد که بالاخره یار مجازی حافظ مؤنث بود یا مـذکر؟ کـه ایـن چندگانگی نیز گویای مشکلی در مسیر ترجمه است ."