چکیده:
نوشتار پیشرو، کوششی است برای بررسی کارکردهای مهمانی در سبک زندگی اسلامی. این بررسی با ارجاع به منابع روایی و با تکیه بر روش تفسیری و تحلیل محتوای متون صورت گرفته و مشخص شده است که سبک زندگی بهمعنای مجموعه انتخابهای نمادین و دلالتمند، دارای عناصر و جلوههای گوناگونی است که در عرصه روابط اجتماعی، سنّت مهمانی، یکی از مهمترین آنها است. این سنّت علاوه بر تجلّیات عینی و صورتهای نمادین که بازگوکننده سبک زندگی اسلامی است، دارای آثار و کارکردهایی است که مجموع حیات اجتماعی مسلمین را تحت تاثیر قرار میدهد و سهم موثری در تمدّنسازی اسلامی بهعهده میگیرد. این آثار که درواقع همان یافتههای پژوهش بهشمار میروند، در ارتباط با حیات اخروی انسان عبارتند از: «آمرزش الهی» و «ورود به بهشت و رهایی از جهنّم». امّا در حیات مادّی به تناسب ویژگیهای سبک زندگی نظیر «انتخاب»، «الگومندی» و «نمادینبودن»، «تعیین محدودههای انتخاب»، «ارائه الگوهای رفتار» نظیر رفتارهای پیوندجویانه، صمیمانه، عاطفی، و مبتنی بر اعتماد اجتماعی از جمله این کارکردها است. مضاف بر اینکه مهمانی از طریق پرکردن اوقات فراغت، جنبههای نمادین نیز پیدا کرده و از این طریق نیز اعمال کارکرد میکند.
In what follows، the author has tried to examine the function of banquet in the Islamic life style. Referring to resources of hadith and undertaking methods of interpretation، this research goes to suggest that life style as a set of symbolic and indicative choices is composed of different elements and manifestations among which banquet is the most important one in social relation. Along with its concrete manifestations and symbolic forms suggesting the Islamic life style، this custom has a variety of functions and products outshining the social life of Muslims thus contributing mainly to the Islamic civilization. No more than the findings of this research، those products and functions in the hereafter are: “divine forgiveness”، “salvation from Hell” and “entering the Heaven”. In this material life، nonetheless، as demanded by the life style they are: “choice”، “serving as examples”، “being symbols”، “setting the limits of choices” and “offering examples of behavior” such manners as ties of kinship، intimate and emotional، those based on social trust and the like. Furthermore، banquet and having party fill up the free time and as a symbol can fulfill its function.
خلاصه ماشینی:
در این معنا سبک زندگی راهی برای شناخت نگرشها، ارزشها، و رفتارهای افراد در نظر گرفته میشود که بسیار مستقل از وضعیت طبقاتی آنها و اغلب مبتنی بر عاملیت و انتخابهای انسانی است (اباذری و چاوشیان، 1381، 6).
اینکه در آموزههای دینی گفته میشود به لحاظ گفتاری به مهمان خوشآمد گفته شود (کلینی، 1407، 2، 206) و از تعارفات دروغین و غیر معمول اجتناب شود (برقی، 1371ق، 2، 416) و همچنین بهلحاظ رفتاری میزبان مهمان را احترام کند (نوری، 1408، 16، 259)، با خوشرویی با او برخورد کند (زمخشری، 1410، 2، 289)، به او خدمت برساند (همان، 2، 702)، هدایایی به او تقدیم کند (کلینی، 1407، 2، 207)، به بدرقه او بپردازد (ابن بابویه، 1378، 2، 24) و از او کار نکشد (کلینی، 1407، 6، 283) و در نقطه مقابل مهمان از میزبان اجازه ورود بگیرد (طبرسی، 1372، 7، 213)، از او در مورد جایگاه نشستن و امور عبادی خویش فرمان بپذیرد (حرعاملی، 1409، 12، 111؛ کلینی، 1407، 7، 607) و کمتوقع (برقی، 1371ق، 2، 414 و نوری، 1407، 16، 239) و دعاگو (کلینی، 1407، 6، 294؛ برقی، 1371ق، 2، 439) باشد، در حقیقت چارچوبههای خاصی برای مهمانی ترسیم مینماید که قطعا دامنه انتخاب افراد را مشخص و محدود میسازد و سبک رفتاری او را متمایز از دیگر سبکهای زندگی میکند.
مطابق این روایات، احترام و تکریم مهمان، علاوه بر اینکه از بایستههای مهم سبک مهمانی اسلامی است، آثار وکارکردهای در خور توجهی را نیز به دنبال دارد که تقویت صمیمیت اجتماعی یکی از مهمترین آنها است.