چکیده:
چگونگی رابطۀ بین حدیث و عرفان، همواره یکی از محورهای قابل بررسی حدیثپژوهان بوده است. با اینکه عارفان در مقام فهم آموزههای دینی، بهویژه در حوزۀ تفسیر قرآن، بر کشف و شهود تکیه میکنند، کسانی از آنان به حدیث به عنوان یک منبع شناخت در تبیین آموزههای عرفانی توجه خاصی داشته وآن را در آثار خود به کار بردهاند. نجمالدین رازی بهخصوص با عنایت به مبانی عرفانی ویژۀ خود در مقایسه با برخی عارفان دیگر، با چنین نگاهی به سراغ حدیث رفته و از آن در کتاب مرصاد العباد استفاده کرده است. این پژوهش با روش توصیفیتحلیلی، رویکرد حدیثی نجمالدین رازی را در کتاب مرصاد العباد بهویژه از منظر نقل به معنا مورد واکاوی قرار داده است. نوع مواجهۀ نجمالدین رازی مؤید این نکته است که وی در تبیین تعالیم عرفانی، به حدیث به مثابه یک منبع معرفتی نگاه کرده و چنین رویکردی را میتوان برگرفته از پیوند عرفان وشریعت در منظومۀ فکری عارفی مانند نجمالدین رازی دانست. صرفنظر از اندک احادیث مورد اسناد او که فاقد اعتبار و حجیت است، بیشتر احادیث این کتاب در متون حدیثی معتبر در نزد فریقین یافت میشود. تکیه بر نقل به معنا در کاربست احادیث در مرصاد العباد و توجیه آموزههای عرفانی براساس احادیث، مورد اهتمام این نویسندۀ عارف بوده است.
خلاصه ماشینی:
البته نباید این نکته فراموش شود که برخـی از آن روایات نمیتوانند به عنوان حدیث با توجه به معنای پذیرفته آن در بین محـدثان مطـرح باشند؛ مانند «حسنات الابرار سیئات المقربین » که در اللؤلؤ المرصوع (قـاوقجی طرابلسـی، ١٤١٥ق ، ص ٧٣) در زمرة احادیث موضوع یاد شده و آن را از کلام صوفیه دانسته اسـت ؛ یا عبارت «ان اباطالب لفی ضحضاح من النار!» کـه گرچـه در منـابع روایـی اهـل سـنت همچون صحیح بخاری آمده ، روایتی است ساختگی؛ زیرا در سـند ایـن حـدیث ، سـفیان ثوری قرار دارد که به نظر برخی عالمان اهل سـنت ، اهـل تـدلیس بـوده است .
بررسی احادیث بدون سند منقول در مرصاد العباد احادیثی در مرصاد العباد بدون سند آورده شده ، برای نمونه چنـین آمـده : «در روایـت آمده است که "اوحی الله تعالی الی داود فقال یا داود لا تسالن عن عالم قد اسکرته حـب الدنیا فاولئک قطاع الطریق علی عبادی "»(نجم رازی، ١٣٧٤، ص ٤٩٢ـ٤٩٣) ایـن حـدیث در کافی، با روایت هشام از امام باقرع نقل شده و براساس روایتی دیگر، همین حدیث از طریق حفص بن غیاث از امام صادق ع وارد شده است .