تعبیر رجالی ثقه معنای لغوی یا اصطلاحی؟ مقاله

اعتبار توثیقات موجود در اصول متقدّم و متاخّر رجالی شیعه به سبب عدم تدوین آنها در زمان حضور راویان، با شبهه حدسی بودن مواجه است که بر فرض قبول آن، باب علم توثیق "منسدّ" خواهد شد و عملا بسیاری از روایات، از دایره حجّیت و اعتبار بیرون خواهند رفت؛ حال آنکه با تکیه بر مبنای وثوق و اطمینان به آراء رجالی و اعتماد به قرائن، راویان بسیاری حتّی از سوی رجالیان متاخر قابلیّت توثیق می‌یابند. یکی از این قرائن،‌ توجّه به کاربرد واژه رجالی "ثقه" و معنای مستفاد از آن در توثیقات رجالی است که خود نشانه حصول اطمینان به راوی نزد رجالیان است؛‌ آنچه مبنای دقیق اعتبار توثیقات رجالی است؛ زیرا واژه "ثقه" در تعبیر رجالیان به معنای لغوی یعنی "مورد وثوق و اطمینان بودن راوی" به کار رفته است؛ نه معنای اصطلاحی آن که مشتمل بر مفهوم"عادل ضابط امامی" است. با اذعان به این معنا، پذیرش روایات راویان ثقه به سبب مورد اطمینان بودن آنان است و این امری است که در دوره متاخّر نیز می‌توان با توجّه به قرائن و شواهد گوناگون به آن دست یافت.

تعبیر رجالی "ثقه "؛ معنای لغوی یا اصطلاحی ؟ 1 عبدالهادی فقهی زاده 2 زهرا عماری اله یاری چکیده اعتبار توثیقات موجود در اصول متقدم و متأخر رجالی شیعه به سبب عدم تدوین آنها در زمان حضور راویان، با شبهة حدسی بودن مواجه است که بر فرض قبول آن، باب علم توثیق "منسد" خواهد شد و عملا بسیاری از روایات، از دایرة حجیت و اعتبار بیرون خواهند رفت ؛ حال آنکه با تکیه بر مبنای وثوق و اطمینان به آراء رجالی و اعتماد به قرائن ، راویان بسیاری حتی از سوی رجالیان متأخر قابلیت توثیق می یابند. گروهی از بزرگان نیز مانند شیخ حر عاملی ، صرف ذکر لفظ "ثقة " را برای اثبات عدالت و امامی بودن راوی کافی ندانسته و معتقدند در وضع اصطلاح "ثقه " به معنای "عادل ضابط امامی " از جهات گوناگون غفلت شده است ؛ از جمله آنکه شرط عدالت در معنای ثقه به سبب عدم علم به عدالت دستة پرشماری از راویان، باعث از دست رفتن بسیاری از روایات می شود؛ از این رو، ضعف راوی مستلزم فسق او نیست و جمع واژة "ثقه " با کفر و حتی فسق راوی جایز است : «إنما المراد بالثقة : من یوثق بخبره ویؤمن منه الکذب عادة . (ابن داوود،٥٢) از این عبارت کاربرد لغوی لفظ ثقه که در معنای "مورد اعتماد" است به خوبی آشکار است ؛ چنانکه شیخ طوسی عبدالله بن بکیر را چنین وصف کرده است :« فطحی المذهب إلا أنه ثقة » (الطوسی ، الفهرست ، ٣٠٤/١) از ثقات زیدیه نیز می توان افرادی مانند عامر بن کثیر سراج(النجاشی ،٢٩٤) ویحیی بن سالم فراء (همان/٤٤٥) را برشمرد.