چکیده:
به دلیل فراگیر و جهانی شدن آموزههای دموکراسی از یکسو و اقتدارگرا و غیردموکراتیک بودن نظامهای سیاسی در کشورهای عرب خاورمیانه از دیگر سو، پذیرفته شده است که خیزشهای مردمی این نقطه از جهان در سال 2011 به نوعی گذار دموکراتیک تلقی شود. خیزش انقلابی مردم مصر نشان داد که جوانان اصلیترین کارگزاران آن بودهاند. اما نکتهای که در تحلیل کارگزاران تحول 2011 تا 2013 مصر مغفول مانده است نقش و تاثیر ارتش در فرآیند و برآیند گذار میباشد. این تحقیق با روشی تبیینی به بررسی نقش و تبیین تاثیر ارتش در این گذار میپردازد و در همین راستا، با توسل به نظریات پُل بروکر و آلفرد استپان به این نتیجه میرسد که ارتش گرچه اساساً در مقام حکومت در دهه 1950 عمل کرد اما در طول 60 سال گذشته با نفوذ در حوزههای اقتصادی و سیاسی توانسته به نهادی قدرتمند تبدیل شود. عمل در مقام نهاد به ارتش این امکان و توان را داد تا در دوران گذار از راه حکمیت و در دوران مابعد گذار، و برای مقابله با اقتدارگرایی اسلامگرایان، با حمایت فشار اجتماعی از جانب لیبرالها با بهانه حفظ منافع ملی گذار را مدیریت کند و قدرت را مجدداً به دست بگیرد.
خلاصه ماشینی:
طبیعی است که در این بین شرایط سیاسی و اقتصادی، جایگاه ارتش و فرآیند گذار دموکراسی در مصر نیز مورد بحث قرار گرفته شود تا بتوان فرضیه تحقیق را تبیین نمود.
پیشینه تحقیق هر تحلیل گر بررسی تحولات مصر، به دلیل ساختار نظام سیاسی آن کشور، لاجرم بایستی به نقش نیروهای نظامی و ارتش بپردازد؛ چرا که به قدرت رسیدن نظامیان سیاست جهانی ملی در سال ١٩٥٢ سرآغاز شکل گیری طبقه جدیدی در مصر است ، یعنی طبقه اجتماعی جدیدی با منشأ خرده بورژوازی که هستۀ اصلی آن را گروه افسران آزاد تشکیل میدهد(ازغندی، ١٣٩٢: ٩٨-٩٩) و بدون توجه بدان نمیتوان تحلیل مناسبی از تحولات مصر کنونی ارائه داد.
با این حال ، جمهوری مصر از کودتای ١٩٥٢ تا دوران مبارک سه رهبر سیاسی را به خود دیده بود که هر سه از ژنرال های نظامی بلندپایه بوده اند و از نظر ایدئولوژیک ، به ترتیب از سوسیالیسم عربی، ناسیونالیسم مذهبی و پراگماتیسم عمل گرایانه برای اداره کشور استفاده کرده اند(حاتمی، ١٣٩٢: ٧١).
دوم این که چراغ سبز آمریکا در سقوط مبارک نقش تعیین کننده ای داشت اما نگرانی مردم مصر از برنامه ای بود که نیروهای مسلح برای خود در خلأ قدرت تعیین کرده بودند(واعظی، ١٣٩٢: ٣٣١) که در 216 صورت خواست و مصلحت ، و همچنین حفظ جایگاه اثرگذاری خود، وارد عمل شود.