چکیده:
در زمینه نسبت اخلاق و فیلم، یکی از پرسش های مهم این است که آیا می توان فیلمی را به واسطه داشتن قبح اخلاقی، فاقد ارزش زیباشناختی یا دارای ضعف زیباشناختی دانست؟ در پاسخ به این پرسش از زمان افلاطون تاکنون دیدگاه های مختلفی بیان شده است. در میان این دیدگاه ها، «اخلاق گرایی میانه رو»، به عنوان یکی از رویکردهای معاصر، مدعی است که تبیین شایسته تری نسبت به سایر دیدگاه ها درباره رابطه میان اخلاق و هنر ارائه می دهد. این نوشتار با روش اسنادی و تحلیل محتوا، دیدگاه اخلاق گرایی میانه رو را بررسی می کند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که مهم ترین نقاط افتراق دیدگاه های افراطی و میانه روی اخلاق گرا در گستره پوشش ارزیابی اخلاقی، استفاده از اصول «تا آنجاکه» و «از تمام جهات» و قایل بودن به کثرت ارزش هاست. دیدگاه های میانه روی اخلاق گرا نیز در اموری همچون گستره پوشش ارزیابی اخلاقی، بهره بردن از قیود «همواره» و «گاهی»، شیوه استدلال و بهره گیری از مخاطب اخلاقا حساس از یکدیگر متمایز می شوند. بررسی سه دیدگاه میانه رو نشان می دهد که دیدگاه گات، موجه ترین آنها به شمار می رود.
خلاصه ماشینی:
در زمینة نسبت اخلاق و سینما با چند گونه پرسش مهم روبه‌رو می‌شویم که برخی از مهم‌ترین آنها بدین قرارند: آیا نمایش آثار هنری‌ای که به دلیل جانب‌داری از خشونت، تبعیض نژادی و نظایر آن اخلاقا مورد بحث هستند، موجب فساد اخلاقی مخاطب می‌شود؟ آیا قبح اخلاقی در آثار هنری می‌تواند توجیه‌گر سانسور آنها باشد؟ آیا در قبال حفظ آثار هنری از برخی جهات، مثلا رنگی کردن فیلم‌های سیاه و سفید، تعهد اخلاقی داریم؟ آیا میان احکام زیباشناختی و اخلاقی مشابهت‌های ساختاری وجود دارد؟ پاسخ برخی از این پرسش‌ها را باید در بررسی تجربه‌های روان‌شناختی و جامعه‌شناختی یا فلسفة سیاسی و طرح نظریه در باب آزادی بیان دنبال کرد؛ اما آنچه در این نوشتار در پی بررسی آن هستیم، شامل هیچ‌کدام از این پرسش‌ها نمی‌شود.
کیفیات زیباشاختی یکی از مؤلفه‌هایی است که منتقد در تحلیل فیلم سعی در تبیین آن دارد (کازه‌بیه، 1360، ص 9)؛ اما معیار برای تعیین کیفیات زیباشناختی چیست تا در پی آن بتوان ارزش زیباشناختی اثر را تبیین کرد؟ در میان داوران هنر، هیچ اختلافی در این اصل محوری نقد وجود ندارد که داوری باید مبتنی بر نظامی از معیارها باشد که قضایای آن به نوبة خود مدلل باشند و اختلاف تنها بر سر تعیین معیارهاست (شتروبه، 1389).
در دیدگاه‌های افراطی در واقع اثر اگر دارای قبح اخلاقی باشد، از همة جهات یا روی‌هم‌رفته فاقد ارزش زیباشناختی خوانده می‌شود؛ اما در دیدگاه‌های میانه‌رو، برای اثر هنری دو نوع داوری و ارزیابی وجود دارد: یک بار می‌توان اثر را از منظر اخلاقی بررسی کرد و با «اصل تا آنجا که» گزاره‌ای دربارة آن صادر کرد.
(
, 
, 
)
