چکیده:
علامه حسن بن مطهر حلی فقیه، اصولی، رجالشناس، محدث و متکلم موثر در تاریخ اندیشة اسلامی است. شهرت وی در این دانشها بر میراث منطقی وی سایه افکنده است. حلی در پژوهشهای منطقی آثار فراوان، بالغ بر بیست اثر، تدوین کرده است. کثرت تالیف اثر منطقی، تبیین میطلبد. عوامل گرایش وی به تحقیقات منطقی چیست؟ رقابت کلامی حلی با کسانی چون غزالی، فخررازی، ارموی و کاتبی از سویی، تاثیر ژرف ابنسینا و خواجه طوسی بر وی از سوی دیگر او را به منطقپژوهی سوق میدهد اما تحلیل دیدگاههای منطقی علامه عاملی ژرفتر را نشان میدهد: منطقپذیری و عقلانیت تفکر کلامی شیعه.
خلاصه ماشینی:
عوامل گرایش وی به تحقیقات منطقی چیست؟ رقابت کلامی حلی با کسانی چون غزالی، فخررازی، ارموی و کاتبی از سویی، تأثیر ژرف ابنسینا و خواجه طوسی بر وی از سوی دیگر او را به منطقپژوهی سوق میدهد اما تحلیل دیدگاههای منطقی علامه عاملی ژرفتر را نشان میدهد: منطقپذیری و عقلانیت تفکر کلامی شیعه .
به همین دلیل در باب منزلت و جایگاه وی در تاریخ منطق در دوره اسلامی، احیاء میراث منطقی و تصحیح و انتشار آثار وی در این دانش کمتر پژوهش شده است.
تأمل در آثار و آراء منطقی علامه حلی این مسأله را به میان میآورد که چرا این فقیه، اصولی و متکلم سترگ به منطقپژوهی میپردازد و بخشی از حیات علمی خود را به تحلیل مسایل منطقی صرف میکند؟ مقایسه علامه حلی با شخصیتهایی چون شیخ طوسی (د.
رشر 31 نیز گزارشی کوتاه از آثار و آراء منطقی علامه حلی را ارایه کرده است (تطور منطق عرب 32 ، ص 21).
زابینه اشمیتکه 33 مطالعات نظاممندی را در کتابشناسی علامه حلی ارایه کرده است که آثار منطقی وی را نیز شامل میشود.
4- «کاشف الأستار فی شرح کشف الأسرار» که ظاهرا شرحی بر «کشف الأسرار عن غوامض الأفکار» خونجی بوده است و علامه در هر دو فهرست از آن نام میبرد (خلاصه: 24) و در اجازه مهنأ آن را یک جلد معرفی میکند.
بیان علامه حلی در همه آثار کلامی و منطقی در این مقام یکسان است.
استدلال دوم حلی نیز از حیث منطقی اهمیت دارد: اگر جزیی محمول باشد، موضوع آن یا کلی است که در این صورت قضیه کاذب میشود و یا جزیی است.