چکیده:
این جستار در صدد آن است تا پاس خ ی برای دو پرسش مهم در باب مساله وجه
مشترک در امو ر ی مانند عرفان، که دچار تنوع مصداقی و مفهو م ی زیا د ی اند،
بیابد: یکی این که آیا امکان معر ف ی وجه یا مفهوم مشترک معنادا ر 1 در این گونه
امور هست یا نه؟ دوم این که اگر هست چگونه می توان به این مفهوم دست
یافت؟ این امر می تواند مبنای مفاهمه بر سر این گونه موضوعات را فراهم آورد.
برای این کار ، عرفان را به عنوان ی ک ی از بارزترین مصادیق ای ن گونه امور
برگزیده و هفت فرض در پاسخ به پرسش نخست مطرح و آ ن ها را با مدل ها یی
عینی توضیح داده و سپس نقا د ی کرده است . این هفت فرض، شامل طیف ی است
که از نظریه های اشتراک در ذات طبی ع ی شروع می شود و به نظریة اشتراک لف ظی
صرف ختم می گردد، این مقاله آن فرض را که به وجود نو عی اشتراک معنو ی
عرفان ها در ذات اسم ی می انجامد تایید و با مدل معروف فی لشناسی در تاریک ی،
اما با ملاحظات و قیو د ی خاص، تبیین م ی کند. بر اساس همین مدل، در پاسخ به
پرسش دوم، راه رسیدن به این مفهوم یا وجه م ش ترک را تحلیل پدیدارشناسانه
توصیف ها و تنوعات عرفان با تکیه بر فهم اجما لی و بسیطی که از این گونه
پدیده های تجربی مفروض کرده است می داند.
خلاصه ماشینی:
پرسـش جدیـد این است که آیا اصولا در پس این تنوع نام هـا و کاربردهـای مفهـومی و مـصداقی مختلـف مفهوم مشترک معناداری هست ؟٣ تقریبا در پس همه بررسی هایی که در خصوص عرفان و عرفان شناسی صورت می گیـرد نوعی پیش فرض یا نظریه مبنایی وجود دارد که امکان منطقـی جـست و جـو از مفهـوم یـا امری مشترک در میان عرفان ها را فراهم می سازد؛ امر مشترکی که منشأ انتزاع ویژگی هـای ذاتی عرفان شده است .
اشتراک در ذات طبیعی فرض دوم ، که در حقیقت در طیف فرض های موجود درست در مقابل فرض بـالا جـای می گیرد، این است که برای لفظ یا الفاظ عرفان و در میان کاربردهای مفهـومی و مـصداقی آن ، معنا و مفهوم و ذات مشترکی باشد که به طور "ثابت " همواره در عرفان ها وجود دارد و به نحو "فراگیر" در هر آن چه از عرفان فهـم مـی شـود و یـا مـصداق واقعـی عرفـان تلقـی می گردد هست .
اما آیا واقعا عرفان دارای چنین ذات اسمی معلومی ، و چنان ویژگـی هـای ذاتـی مشخصی هست ؟ گویا نتوان به این پرسش پاسخ مثبت داد؛ زیرا اگر چنـین بـود ایـن همـه ابهام و ایهام درباره مفهوم و مصداق های عرفان برای چیـست ؟ تـا کنـون ده هـا تحقیـق در خصوص ماهیت عرفان و ویژگی های جوهری آن صورت گرفته است و هنوز کسی را به واقع ارضا نمی کند.