چکیده:
از عوامل اصلی پیدایش واقعه عظیم و دردناک کربلا که طبیعتا در شعر عاشوراییسرایان دیده می شود، مساله کوفه ویژگی های مردم این شهر است. اگرچه این موضوع، قبل از واقعه عاشورا نیز مورد توجه بوده است، اما در شهادت امام حسین(ع) و اصحاب ایشان جلوه نمایان تری دارد. از مهم ترین دوره های ادبی جامعه عرب، که در آن به واقعه کربلا توجه ویژه ای شده، عصر عباسی است. نزد فارسی زبانان نیز، از مهم ترین دوره هایی که شاعران به این جریان پرداخته اند، دوره بازگشت ادبی است.
پژوهش حاضر، با استفاده از مکتب آمریکایی با هدف بررسی وجوه تشابه و تفاوت زاویه نگاه شعر فارسی دوره بازگشت و شعر عربی عصر عباسی و بررسی مضامین مشترک در باب نقش کوفیان در شکل گیری واقعه کربلا از منظر شعر شاعران این دو دوره، صورت گرفته است.
شاعران دو دوره، دنیاطلبی، بی وفایی، کینه توزی، فریبکاری و نفاق کوفیان را از عوامل اصلی شکل گیری واقعه کربلا دانسته اند. نکته دیگر اینکه شاعران عرب، عموما با زبان تند و صریح درباره کوفیان سخن گفته اند درحالی که فارسی زبانان دوره بازگشت، بیشتر از زبان تعریض و کنایه بهره برده اند. از دیگر تفاوت ها اینکه دقت نظر شاعران عرب، در استفاده از کلمات و تعابیر به کاررفته در شعر، بیش از فارسی زبانان بوده است.
خلاصه ماشینی:
"سروش اصفهانی در ترکیببند خود، ماجرای صحبتهای محمدحنفیه با امام حسین(ع) را، پیش از حرکت به سمت کوفه، به نظم درآورده است که یک بیت از آن چنین است: بر عهد کوفیان نتوان داشت اعتماد دوری ز بارگاه رسول امین مکن (محجوب، 1340: 2/737 ) ادیب الممالک فراهانی نیز بیوفایی کوفیان را در ماجرای مسلم بن عقیل به تصویر میکشد؛ جایی که در هنگام اقامهٔ نماز، همه از پشت سر مسلم پراکنده شدند و او در کوفه حیران و سرگردان ماند: از صدهزار تن که ستادند در پیاش یک تن نمانده بود چو فارغ شد از نماز دید آن کسان که لاف هواداریاش زدند دارند این زمان ز ملاقاتش احتراز و آنان که دامنش بگرفتند با دو دست سازند دست کین به گریبان او دراز (فراهانی، 1354: 568 ) سید مرتضی اینچنین بیان میکند که این قوم، وقتی از یک سو سپاه عظیم و قدرتمند شام را دیدند و از سوی دیگر، بوی سکههای عبیدالله بن زیاد به مشام آنها رسید و تهدیدها و تطمیعهای او را دیدند و احساس قدرت کردند، بر عهد و پیمان خود پشت کردند و جفا را بر وفا ترجیح دادند: سالموا عجزا فلما قدروا شنوا الحروبا (مرتضی، 1417: 58) ترجمه: هنگامیکه ناتوان بودند از در صلح وارد شدند وقتی قدرتمند شدند اعلام جنگ کردند."