چکیده:
«اعتماد به نَفْس» از آن دسته واژگانی است که همواره در معنای لغوی و روانشناسی با دین در تضاد است. پژوهش حاضر، برای نزدیک شدن به سیمای آن از قرآن، به روش تحلیلی و با استفاده از شیوة معناشناسی همزمانی، به تحلیل «اعتماد به نَفْس» در قرآن و حدیث پرداختهاست و ارتباط مفهومی آن را با واژههای جانشین، همنشین و متضاد واکاوی کردهاست تا حوزۀ معنایی و مفاهیم پیرامونی آن بازشناخته شود. از آنچه در متن مقاله بیان شد، میتوان گفت اعتماد به نَفْس به عنوان یک موهبت از ناحیۀ خداوند، به معنای ایمان و اتکا به تواناییها و استعدادهای واقعی خویش بر مبنای تقوی و توکل بر خداست که فراتر از معنایی است که لغویون و روانشناسان میگویند.
خلاصه ماشینی:
"به نظر میرسد با توجه به ارتباط معنای لغوی و اصطلاحی مـیتـوان گفـت اعتمـاد بـه نفس صرفا ایمان و اتکا به تواناییها و استعدادهای خویش و ارزش نهادن بـه نفـس اسـت که این سبب تکبر و خودبزرگ بینی کاذب میشود که سـرانجام آن شکسـت و هلاکـت میباشد، در صورتی که در آموزه های دینی اعتماد به نفس بـر مبنـای تقـوی و توکـل بـر خداوند است که باعث خودساختگی فرد میشود کـه در برابـر مشـکلات تسـلیم نگـردد، بلکه بر آن ها غالب و پیروز شود.
به نظر میرسد ضعف نفس ، یعنی سسـتی و نـاتوانی در نفـس و روح کـه باعـث نبـود اعتماد و اتکاء به تواناییهای خود و در نتیجه ، منجر به ضعف در ایمان و شکست فـرد در مواجهـه بـا مشـکلات مـیشـود و عـلاوه بـر ایـن ، نبـود اعتمـاد و ایمـان بـه خـدا موجـب بیاعتمادی به نفس میشود، همان گونه که خداوند میفرمایـد: ولا تکونوا کالذین نسـوا الله فأنساهم أنفسهم أولئک هم الفاسقون (الحشر/١٩).
پـس بـرای رسیدن به رشد و تعالی انسان ، بررسی معناشناسی اعتماد به نفس امری ضروری است که با بررسی انجام شده مشخص گردید کـه اعتمـاد بـه نفـس بـه عنـوان یـک موهبـت از ناحیـۀ خداوند، به معنای ایمان و اتکا به تواناییها و استعدادهای واقعی خویش بر مبنای تقـوی و توکل بر خداست که در راستای عزت نفس و محصول کرامت نفس میباشد که با آن از سد موانع گذشته و با طی کردن پله های موفقیت به هدف غـایی خـود نزدیـک مـیشـود."