چکیده:
مقاله حاضر پوشاک سنتی زنان ایران را از منظری فرهنگی و جامعهشناختی تحلیل میکند. تمرکز پژوهش بر کارکردهای پوشاک سنتی زنان در مناطق کنارة دریای جنوب ایران است. چارچوب نظری استفادهشده بر نظریات کارکردگرایی و جامعهشناسی پوشاک استوار است. روش مطالعه در این مقاله کیفی است و اطلاعات مورد نیاز به دو روش کتابخانهای و مشاهدة میدانی انواع پوشاک سنتی زنان در مناطق بوشهر، هرمزگان و خوزستان گردآوری شده است. براساس این دادهها، تلاش شده جایگاه چهار عامل اساسی «جغرافیا، فرهنگ، دین و شغل» در پدیدارشدن انواع این پوشاک مطالعه و تاثیر آنها بر الگوهای ساختاری و تزئینات بصری پوشاک مذکور بیان شود. فرض بر آن است که عوامل مذکور بر نوع طراحی و تزئین پوشاک زنان کنارة دریای جنوب موثر بودهاند. نتایج نشان داده که مهمترین مولفة موثر بر فرم، طرح و بافت پوشاک زنان در مناطق کنارة دریای جنوب ایران، جغرافیای طبیعی و پس از آن، دین است. جغرافیای فرهنگی و شغل نیز پس از دو عامل نخست، به ترتیب واجد اهمیتاند.
خلاصه ماشینی:
بر همین سیاق ، چگـونگی نـوع و طراحـی پوشـاک سنتی زنان ، ذیل انواع کارکرد آن ها قرار می گیرد و ویژگی های لباس سـنتی بـه مثابـۀ پدیـده ای فرهنگی هنری در میان مصرف کنندگانی معین ، از منظر جامعه شناسی مطالعه می شود.
در جامعۀ ایران اسلامی و از منظر دین و فرهنگ ، اصول تهیه و استفاده از پوشاک ، با توجـه به بهداشت تن و روان در اقلیم های گوناگون ، متنوع بوده اسـت ؛ مـثلا، پوشـیدن لبـاس هـایی از جنس پشم مکروه و محدود به شرایط سرد مجاز دانسته شـده [٨، ج ٥، بـاب ١٦، ص ٣٥]، امـا غالبا تهیۀ لباس از محصولات کشاورزی توصیه می شود: از جامه ای که مردمان پوشند برای تن پرنیان و برای روان پنبه بهتر است ، زیرا که پرنیان از حیوان موذی است و پـرورش پنبـه از آب و نمـوش از زمـین ، بـرای کـار روان مهتـر و بهتـر و ارجمندتر است [٦، ص ٣٧].
براساس مبانی مذکور و از منظر جامعه شناسی ، در ایـن مقالـه عوامـل «جغرافیـای طبیعـی ، جغرافیای فرهنگی ، دین و شغل » از عوامل طبیعی و نیز اجتماعی مؤثر بر نوع طراحـی و تـزئین پوشاک سنتی زنان ایران دانسته شده اند؛ عواملی که مؤلفه های کارکردگرایانۀ مـؤثر در پوشـاک سنتی زنان ، ذیل آن ها تعریف می شود و عمل می کند.
متناسـب بـا جغرافیـای این خطه ، که آب وهوای گرم و مرطوب غالب است ، پوشاک سنتی زنان با ویژگـی هـایی طراحـی شده تا از یک سو برطرف کننده نیاز طبیعی بدن متأثر از عوامـل جـوی و نیـز ذوق زیباشناسـانۀ کناره دریای جنوب ایران باشد و از سوی دیگر بیانگر طراحی لباس متناسب با کارکرد اجتماعی و فرهنگی مناطق مذکور باشد.