چکیده:
هنجارگریزی یکی از شگردهای مطرح در نظریههای نقد صورتگرایان (فرمالیستهای) روس است. این شیوه، یکی از روشهای برجستهسازی در یک اثر ادبی است، که در تعریفی ساده میتوان آن را خروج از زبان معمول و معیار دانست. بهرهگیری از این ترفند بیانی، به آفرینش زیبایی و پویایی سخن میانجامد و سبب توجه دوچندان مخاطب به متن میشود. لیچ، زبانشناس انگلیسی، معتقد است که برجستهسازی در زبان، به دو شکل «هنجارگریزی» و «قاعدهافزایی» تحقق میپذیرد. او هشت گونه هنجارگریزی را در یک اثر ادبی از یکدیگر باز شناختهاست. در این جستار، به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی، انواع هنجارگریزیها مطابق با نظریۀ لیچ، در اشعار نزار قبانی، شاعر نامدار معاصر سوری، در مجموعۀ کتابالحب بررسی شدهاست. نتایج پژوهش نشان میدهد که نزار قبانی از انواع هنجارگریزی در اشعار خود استفاده کرده و در این مجموعه هنجارگریزی «معنایی» و «آوایی» بسامد فراوانی دارد و هنجارگریزی «سبکی»، کاربردی ندارد.
Deviation is one of the techniques Russian formalists discuss in their criticism theories. This is an effective method to foreground matters in a literary work that can be easily defined as departure from normal and standard language. Its usage، as an expressional technique (or somehow trick) can lead speech in to dynamicity and makes the audience to pay more attention to the text. Geoffrey Neil Leech (1936-2114)، the English linguist، believes that de-familiarization in literary language is put in to effect in two ways of "foregrounding" and "deviation". He has distinguished eight different types of deviation in a literary work. Through an analytic-descriptive method، different types of deviation have been analyzed in present essay on the basis of Leech's theory in the poems of the Syrian well-known contemporary poet، Nizar Qabbani، published in his work "Kitab al-hubb" (Book of Love). The results show that Nizar Qabbani has used different types of deviations in his poetry and there is no "stylistic" deviation in this work، while "semantic" and "phonetic" deviations have been used with a high frequency.
خلاصه ماشینی:
هنجارگریزی در اشعار نزار قبانی محمدرضا میرزانیا استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه پیام نور آباده 1 لیلا بهرامی دانشجوی کارشناسیارشد زبان و ادبیات عربی پیام نور آباده (از ص ١٧١ تا ١٨٦) تاریخ دریافت : ٩٤/٠٢/٢٦، تاریخ پذیرش : ٩٥/١١/٠٢ چکیده هنجارگریزی یکی از شگردهای مطرح در نظریه های نقد صورت گرایان (فرمالیسـت هـای) روس اسـت .
در این جستار، به شیوه توصیفی ـ تحلیلی، انواع هنجارگریزیها مطـابق با نظریه لیچ ، در اشعار نزار قبانی، شاعر نامدار معاصر سوری، در مجموعه کتاب الحب بررسی شده است .
این مقاله پیش رو، اشعار کتاب الحب قانی، با توجه به الگوی هنجارگریزی لیچ ، بررسی و تحلیل شده و ازآنجاکه هنجارگریزی، منظری تازه برای نگرش به ادبیات و شعر اسـت ، انجام این پژوهش برای در́ک مفهوم هنجارگریزی و آشنایی بـا انـواع آن در اشـعار نـزار قبانی، لازم و بایسته است ؛ زیرا بی هیچ تردیدی نزار قبانی پرنفوذترین شاعر زبـان عـرب در عصر جدید است .
ابتدا درباره آشناییزدایی و برجسته سازی و انواع هنجارگریزی از منظر صورت گراها بحث و بررسی کـرده ایـم و بـا این رویکرد، اشعار نزار قبانی در مجموعه اشعار وی را تحلیل و واکاوی کرده ایم .
٢. برجسته سازی هنگامی که شاعر با شکستن معیارهای زبان روزمره به کمک وزن و برگزیدن ترکیب ها و واژه های فراخور و گاه حتی جابه جایی برخی ارکان جمله ، زبان را از هنجار کـلام روزمـره دور کند، به این کار او «برجسته سازی» میگویند.
٥. نتیجه همان گونه که گفته شد، یکی از مهم ترین راه های کشیدن زبان به فضا و حریم اثر هنری ، برجسته سازی است ، که به دو شیوه هنجارگریزی و قاعده افزایی تجلـی مـییابـد.