چکیده:
زبان نمادین و اسطورهای در شعر معاصر جایگاهی در خور یافته است. اسطورهها بخشی از هویّت، تمدن و فرهنگ هر سرزمین به شمار می روند. بدر شاکر السیاب و احمد شاملو در شعر خود به اساطیر و افسانه ها توجّهی ویژه داشته اند. در این مقاله با بررسی اسطوره در شعر این دو شاعر، به این نتیجه می رسیم که افزون بر گرایش این دو به بهرهگیری از اسطوره، شیوه کاربرد اسطوره در شعر سیاب در دو سطح امید قطعی به تحوّل وضع موجود و ناامیدی شدید از آن متغیر است؛ در حالی که شاملو با استفاده از اساطیر و باز آفرینی آنها با کلی نگری و مطلق گویی، با صدور حکم و استفاده از زبان فخیم و آرکائیک حماسی به شعرهایش رنگی از قدرت و استحکام می بخشد.
خلاصه ماشینی:
تحلیل مفهوم اسطوره در شعر بدر شاکر السیاب و احمد شاملو تاریخ دریافت: 7/9/95 محمدرضا شیرخانیعضو هیأت علمی گروه عربی، دانشگاه ایلام(استادیار).
در این مقاله با بررسی اسطوره در شعر این دو شاعر، به این نتیجه میرسیم که افزون بر گرایش این دو به بهرهگیری از اسطوره، شیوه کاربرد اسطوره در شعر سیاب در دو سطح امید قطعی به تحول وضع موجود و ناامیدی شدید از آن متغیر است؛ در حالی که شاملو با استفاده از اساطیر و باز آفرینی آنها با کلی نگری و مطلق گویی، با صدور حکم و استفاده از زبان فخیم و آرکائیک حماسی به شعرهایش رنگی از قدرت و استحکام میبخشد.
در شعر معاصر فارسی، اشعار احمد شاملو به علت حضور مستمر اسطوره در آن، نمونه برجستهای از این حیث است و در میان شاعران معاصر عرب نیز، بدر شاکر السیاب به خاطر بحرانها و اضطرابهای روحی و جسمی خود و جهان عرب، پناهگاهی از گذشته میجوید و برای خلق جامعه آرمانی، بیشترین بهره را از نمادهای اسطورهای میبرد.
به نظر میرسد عامل اصلی، ذهنیت اسطورهساز او است که با تأثیرپذیری از اندیشه انسان گرایانه حاکم بر شعر معاصر، در صدد است که به جای روایتهای گوناگون اسطورهای از پهلوانان باستان، اسطوره انسان را بسازد؛ آن هم انسان متحول معاصر را که برای به دست آوردن حقوق پایمال شده خود به پا خاسته است(سلاجقه،1387: 82).
یکی دیگر از ویژگیهای شعر شاملو این است که انسان در شعر وی- چه انسان نوعی، و چه انسان تاریخی و اجتماعی - خود به گونه اسطوره درمیآید.
با این حال تأثیر ترجمه و توجه به ادبیات غرب در بهرهگیری از اساطیر در شعر هر دو شاعر مشهود است.