چکیده:
برای نظامسازی در حوزه فقه حکومتی باید ابتدا مبانی و قواعدی را از درون تراث اسلامی
استخراج نمود و سپس آن را در یک نظام حقوقی، ساخته و پرداخته نمود . ماهیت مناصب
حکومتی و چیستی قدرت سیاسی از جمله موضوعاتی است که در طراح ی فقه حکومتی
اثرگذار است. این پژوهش به منظور بررسی ماهیت امانیبودن مناصب عمومی و آثار مترتب بر
آن در نظام حقوق اساسی ایران و با تاکید بر اندیشة علوی تدوین شده است و با بکار گ یری
روش تحلیلی توصیفی در کنار استفاده از روش نقلی درصدد اثبات این دی دگاه است که
ماهیت تصدی مناصب حکومتی مبتنی بر امانت میباشد و باید گستره قاعده امانت را از حوزه
فقه فردی به سمت فقه اجتماعی و حکومتی گسترانید. از سویی نیز میت وان شواهد ی را در
قانون اساسی یافت که با این دیدگاه موافق است و البته در صورت پذیرش این دیدگاه، باید
آثار حقوقی و فقهی آن را هم پذیرفت. عزل در صورت خیانت در امانت از جمله آنهاست
خلاصه ماشینی:
"تحلیل امانتبودن مناصب عمومی در اندیشه اسلامی با تأکید بر اندیشه علوی در اندیشه امامان معصوم به ویژه حضرت علی7 از پدیده اجتماعی حکومت به عنوان امانت الهی ـ انسانی و مسؤولیت خطیر بر دوش آنها یاد شده است و صاحبان مناصب حکومتی را از نگرش سودگرایانه و ابزارگرایانه جهت منافع و مطامع مادی و شخصی خود و صرفا ساز و کاری برای ارتزاق و امرار معاش، تحکم، سلطه، استبدادورزی و ظلم و ستم بر رعیت برحذر میدارد.
ثانیا: با توجه به اینکه قاعده تحلیف از قواعد امری و الزامی میباشد، حنث و شکستن سوگند از طریق زیر پاگذاشتن مفاد تعهدات مندرج در سوگندنامه میتواند موجب ازدسترفتن سمت گردد؛ زیرا همچنانکه سوگند به عنوان علت محدثه برای مناصب میباشد، به عنوان شرط مبقیه نیز عمل کرده و با ازبینرفتن شرط ـ حنث سوگند ـ مشروط علیه ـ منصب و سمت ـ نیز از بین خواهد رفت؛ همچنانکه در «مشروح مذاکرات» هم این نکته مورد اشاره قرار گرفته است که: «این موضوع را هم تذکر بدهید که هر نمایندهای که این سوگند را یاد نکرد، از نمایندگی ساقط است» (مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی، ج1، ص813) و «شهید بهشتی» در تأیید این مطلب میگوید: «این دیگر معلوم است» (همان).
همچنین موضوع امانتبودن حکومت و نظام اسلامی از دیدگاه امام خمینی به گونهای حائز اهمیت است که در وصیتنامه خویش از آن به عنوان «ودیعه الهی» یاد میکند و عموم مسلمین در سراسر جهان و از جمله ملت مسلمان ایران را مخاطب قرارداده و میفرماید: «امروز بر ملت ایران، خصوصا و بر جمیع مسلمانان عموما، واجب است این امانت الهی را که در ایران بطور رسمی اعلام شده و در مدتی کوتاه نتایج عظیمی به بارآورده با تمام توان حفظ نموده و در راه ایجاد مقتضیات بقای آن و رفع موانع و مشکلات آن کوشش نمایند» (همان، ج21، ص176)."