چکیده:
استان کرمان از جمعیت بالای جوان، وسعت قابل توجه و زمینهای حاصلخیز بهویژه در حوزه جنوبی، منابع زیرزمینی غنی و ارزشمند و قابلیتها و جاذبههای متنوع گردشگری برخوردار میباشد. با این وجود، معضلات متعدد اجتماعی– فرهنگی، اقتصادی و کالبدی- فضایی و توسعه ناپایدار (به خصوص در مناطق کویری و بیابانی) به عنوان چالشی اساسی فراروی مدیران و برنامهریزان ملی، منطقهای و محلی میباشد. این پژوهش با هدف اولویتبندی شاخصهای مؤثر در شناسایی منابع و ظرفیتهای گردشگری در مناطق کویری و بیایانی از دیدگاه صاحبنظران، و نیز سنجش سطح پایداری اجتماعی شهرستانها در منطقه مورد مطالعه صورت پذیرفته و با توجه به ماهیت آن، از نوع کاربردی بوده و روش به صورت اکتشافی و توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری دادههای موردنیاز از روش اسنادی یا کتابخانهای و نیز میدانی (تکمیل پرسشنامه توسط متخصصان) استفاده شده و تحلیل دادهها به صورت کمی (آزمون آماری T تکنمونهای، روشهای رتبهبندی شامل: عکسپذیری رتبهای و روش مبتنی بر توان رتبهای و روش جمع رتبهای،AHP، و تاپسیس) و کیفی (استدلال عقلانی) بوده و جهت ترسیم نقشه از Gis بهره گرفته شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهدکه، براساس نظرات متخصصان (مبتنی بر روشهای رتبهبندی)، شاخصهای مؤثر در شناسایی منابع و ظرفیتهای گردشگری در مناطق کویری و بیابانی به ترتیب طبیعتگردی، فرهنگی– تاریخی، شهری و مبتنی بر رویدادها رتبههای اول تا چهارم را داشتهاند و سایر شاخصها در رتبههای بعدی قرار گرفتهاند. از نظر شاخص جمعیتشناسی، تنها 7 شهرستان کرمان، رفسنجان، بافت، بم، جیرفت، سیرجان و زرند مهاجرپذیر بوده و 16 شهرستان دیگر مهاجرفرست بودهاند. نتایج حاصله از این بررسی نشان میدهد که، غالب مناطقی که با روند کاهش جمعیتی، مهاجرفرستی و سطح پایین پایداری اجتماعی مواجه بودهاند (مانند: راور، کهنوج، رودبارجنوب، فهرج، ریگان و ...) در بخش کویری و بیابانی استان استقرار یافتهاند؛ این امر در حالی است که مناطق مزبور دارای جاذبهها و قابلیتهای بالای گردشگری (به ویژه در زمینه طبیعی) هستند؛ به نحویکه شناسایی این گونه ظرفیتها و بهرهگیری از آنها میتواند به طور کاملاً مستقیمی در رفع مشکلات اجتماعی و اقتصادی این مناطق مؤثر بوده و زمینههای رشد و ارتقاء وضعیت درآمدی و معیشتی و استقرار پایدار جمعیت آنها را فراهم سازد.
خلاصه ماشینی:
این پژوهش با هدف اولویت بندی شاخص های مؤثر در شناسایی منابع و ظرفیت های گردشگری در مناطق کویری و بیایانی از دیدگاه صاحب نظران ، و نیز سنجش سطح پایداری اجتماعی شهرستان ها در منطقه مورد مطالعه صورت پذیرفته و با توجه به ماهیت آن ، از نوع کاربردی بوده و روش به صورت اکتشافی و توصیفی- تحلیلی است .
اولویــت بنــدیشــاخص - (رجوع شود به تصویر صفحه) شکل ١ - مدل مفهومی پژوهش - منبع : نگارنده براساس بنیان های نظری پژوهش در زمینه شناسایی منابع و ظرفیت های توریسم و نقش آن در پایداری اجتماعی مناطق ، مطالعات مختلفی در سطح جهانی و نیز داخلی صورت گرفته که به طور مستقیم و یا غیرمستقیم به این مساله اشاره نموده اند؛ در ادامه در جهت بهره گیری از تجربیات پیشین و تبیین بهتر مسأله پژوهش ، به برخی از مهمترین مطالعات انجام شده ، اشاره میگردد: UNEP(٢٠٠٦) در اثری با عنوان " برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد، گردشگری و بیابان ها" که (در راستای نامگذاری سال جهانی بیابان ها و بیابان زدایی توسط سازمان ملل ) به عنوان راهنمایی کاربردی در زمینه گردشگری و بیابان تدوین شده ، نشان میدهد که گردشگری بیابان ، در صورتیکه از طریق کارشناسان آگاه برنامه ریزی شود و تأثیراتش ارزیابی گردد؛ می تواند راهکاری برای توسعه پایدار مناطق باشد.
(
, 
, 
)
