چکیده:
جاده ی ابریشم؛ راه بازرگانی است که در هزاره ی اول میلادی چین و اروپا را به هم متصل می کرد. این جاده یکی از بزرگ ترین و طولانی ترین مسیرهای زمینی بود که تجارت چین با کشورهای غربی از طریق آن امکان پذیر می شد. ایرانیان از عواید این جاده استفاده زیادی می نمودند و در امن نمودن آن می کوشیدند. بسیاری از جنگ های دو امپراتوری ساسانی و روم شرقی بر سر جاده ابریشم بود. مقاله حاضر بر آن است که با رویکردی توصیفی تحلیلی به جایگاه جاده ابریشم در دوره ساسانی و نقش آن در مناسبات این حکومت با امپراطوری بیزانس بپردازد. بر این اساس تحقیق حاضر به این نتیجه دست یافته که ساسانیان سلطه ی سیاسی و نظامی برجاده ابریشم داشتند و دستیابی بر موقعیت استراتژیکی و سیاسی و اقتصادی جاده ی ابریشم یکی از مهم ترین دلایل روابط تجاری و همچنین کشمکش های نظامی این حکومت با بیزانس بوده است. بیزانسی ها برای استیلا بر این جاده کوشیدند که مسیر آن را عوض نمایند که موفق نشدند.
خلاصه ماشینی:
از سوی دیگر تآثیرگذاری هنرهای ایرانی بر هنرهای غربی و بخصوص بیزانس به دلیل تبادل فرهنگی، تجاری و همچنین ارسال هدایای سلطنتی به کشورهای همجوار و دور دست صورت پذیرفته است (یاحقی،۳۲۱:۱۳۷۵)، که در این انتقال مناطقی همچون ارمنستان (که به نوبت توسط ساسانیان و بیزانس تحت سیطره قرار گرفته بود) و کشورهای عربی کرانه شرقی دریای مدیترانه مانند: سوریه ، اردن و مصر بعنوان گذرگاه دنیای مسیحیت بشمار می - رفتند؛ زیرا انبارهای سوریه ؛ محصولات داخلی بغداد، موصل و نصیبن را دریافت مینمودند و سپس همراه پارچه - های ابریشمی سوری در قرن ۱۱ و ۱۲ میلادی به اروپا صادر میکردند.
از سوی دیگر در دوران ساسانیان تجارت رونق فراوانی داشت و ایران تنها راه مرادوه ی میان یونان و روم و آسیای وسطی بود و از سوی دیگر تمام کاراوان ها که مال التجاره از دو طرف حمل میکردند میبایست از ایران و یا از ممالک تابعه ایران عبور کنند؛ از این رو به دلیل موقعیت استراتژیکی جاده ی ابریشم و قرار گرفتن این جاده در مسیرهای ترانزیتی مزرهای شمالی ایران و عبور از مناطق ارمنستان و بین النهرین و نصیبن به دلیل موقعیت سوق - الجیشی این منطقه و قرار داشتن در تقاطع راه های بازرگانی امکان دسترسی بر شهرهای دورا اروپوس و الحضرا فراهم میکرد و تلاش حکومت های ساسانی و رومی جهت تسلط بر این مسیر کاروان رو؛ این تنش ها را بیشتر می - نمود (یاحقی،١٣٧٥:١٢١)، هر چند در اکثر مواقع پس از برخوردهای نظامی زمینه برای برقراری مراودات و مناسبات سیاسی اقتصادی میان طرفین برقرار میشد و این امر به دلیل نیاز اروپاییان جهت تأمین مایحتاج اولیه ی آن ها و از سوی دیگر تلاش ایرانیان جهت صدور کالاها و کسب درآمد ناشی از این مبادلات و دریافت مالیات گمرکی؛ نقشی تعیین کننده در طول تاریخ این دو قدرت داشته است .